Kinh Ma Ha Bát Nhã Ba La Mật
QUYỂN THỨ MƯỜI SÁU
Hán dịch: Pháp Sư Cưu Ma La Thập
Việt dịch: Hòa Thượng Thích Trí Tịnh

PHẨM VẤN TƯỚNG THỨ BỐN MƯƠI CHÍN

          Lúc bấy giờ trong cõi Ðại Thiên có chư Thiên cõi dục cõii sắcvói rải hoa hương rồi bay đến chỗ đức Phật, đảnh lễ chân Phật rồi đứng qua một phía mà thưa rằng:
          - Bạch đức Thế-Tôn! Ðã  nói Bát-Nhã ba la mật rất sâu. Những gì là tướng Bát-Nhã ba la mật rất sâu?
          Ðức Phật bảo chư Thiên cõi dục cõi sắc:
          - Này chư Thiên Tử! Tướng không tướng vô tướng, tướng vô tác là tướng Bát-Nhã ba la mật rất sâu tướng vô khởi vô san vô diệt vô cấu vô tịnh vô sở hữu vô tướng vô sở y tướng hư không là tướng Bát-Nhã ba la mật rất sâu.
          Này chư Thiên Tử! Những tướng như là tướng Bát-Nhã ba la mật rất sâu.
          Ðức Phật dùng pháp thế gian để giảng nói cho chúng sanh, chớ chẳng phải là đệ nhất nghĩa.
          Này chư Thiên Tử! Các tướng ấy tất cả Thiên nhơn A Tu La trong đời không phá hoại được. Tại sao vậy? Vì Thiên nhơn A Tu La trong đời cũng là tướng.
          Này chư Thiên Tử! Tướng không thể phá hoại tướng, tướng không thể biết tướng, tướng không thể biết vô tướng, vô tướng không thể biết tướng, tướng và vô tướng chỗ biết cho rằng biết đó là vì pháp biết đều chẳng thể được. Tại sao vậy? Này chư Thiên Tử! Các tướng ấy chẳng phải sắc làm ra, chẳng phải thọ tưởng hành thức làm ra, chẳng phải sáu ba la mật làm ra, nhẫn đến chẳng phải nhứt thiết chủng trí làm ra.
          Này chư Thiên Tử! Các tướng ấy chẳng phải sở hữu của người, của Trời, chẳng phải thế gian xuất thế gian, chẳng phải hữu lậu vô lậu, chẳng phải hữu vi vô vi.
          Này chư Thiên Tử! Như có người hỏi rằng những gì là tướng của hư không? Lời hỏi này có đúng chăng?
          Chư Thiên thưa:
          - Bạch đức Thế-Tôn! Lời hỏi ấy không đúng. Vì hư không chẳng có tướng  nói được vì hư không chẳng sanh khởi chẳng bị làm ra.
          Ðức Phật bảo chư Thiên cõi dục cõi sắc:
          - Có Phật hay không có Phật tánh tướng vẫn thường trụ. Vì được tánh tướng đúng như thiệt mà đức Phật được gọi là Như Lai.
          Chư Thiên thưa:
          - Bạch đức Thế-Tôn! Ðức Phật được các pháp tánh tướng rất sâu. Ðược tánh tướng ấy rồi được vô ngại trí. An trụ trong tướng này dùng Bát-Nhã ba la mật họp tự tướng của các pháp.
          Bát-Nhã ba la mật này là chỗ thường hành đạo của chư Phật. Do hành đạo này nên được vô thượng chánh giác. Do được vô thượng bồ đề mà thông đạt tất cả pháp tướng, hoặc sắc tướng nhẫn đến nhứt thiết chủng trí tướng.
          Ðức Phật phán:
          - Ðúng như vậy. Này chư Thiên Tử! Tướng não hoại là tướng của sắc, cảm giác là tướng của thọ, duyên lấy là tướng của tưởng, sanh khởi tạo tác là tướng của hành, liễu biệt là tướng của thức, đức Phật được không có tướng ấy.
          Này chư Thiên Tử! Hay xả thí là tướng của đàn na ba la mật, không nhiệt não là tướng của thi la ba la mật, chẳng đổi khác là tướng của nhẫn ba la mật, chẳng thối lui là tướng của tấn ba la mật, nhiếp tâm là tướng của thiền ba la mật, bỏ lìa là tướng của Bát-Nhã ba la mật. Ðức Phật được không các tướng ấy.
          Này chư Thiên Tử! Lòng không nhiễu hại não loạn là tướng của tứ thiền tứ vô lượng tâm tứ vô sắc định. Ðức Phật được không các tướng ấy.
          Này chư Thiên Tử! Xuất thế gian là tướng của ba mươi bảy phẩm trợ đạo, rời lìa là tướng của không giải thoát, tịch diệt là tướng của vô tướng giải thoát, khổ là tướng của vô tác giải thoát. Ðức Phật được không các tướng ấy.
          Này chư Thiên Tử! Siêu thắng là tướng của mười trí lực, chẳng kinh sợ là tướng của bốn vô úy, biết khắp hết là tướng của bốn trí vô ngại, người khác không được là tướng của mười tám pháp bất cộng. Ðức Phật được không các tướng ấy.
          Này chư Thiên Tử! Thương xót cúng sanh là tướng của đại từ đại bi, chơn thiệt là tướng của không sai lầm, vô sở thủ là tướng của thường xả, hiện tại biết rõ là tướng của nhứt thiết chủng trí. Ðức Phật được không các tướng ấy.
          Này chư ThiênTử! Vì được tất cả pháp không tướng nên đức Phật được gọi là bực trí vô ngại.
          Ðức Phật bảo ngài Tu Bồ Ðề:  
          - Bát-Nhã ba la mật là mẹ chư Phật. Bát-Nhã ba la mật hay hiển thị tướng thế gian. Thế nên Phật y chỉ pháp để an trụ, cúng dường cung kính tôn trọng ca ngợi pháp ấy. Pháp ấy là gì? Chính là Bát-Nhã ba la mật. Ðức Phật y chỉ nơi Bát-Nhã ba la mật để an trụ, cúng dường cung kính tôn trọng ca ngợi Bát-Nhã ba la mật. Vì Bát-Nhã ba la mật này xuất sanh chư Phật.
          Này Tu Bồ Ðề! Vì đức Phật là người biết tác động. Nếu có người hỏi đúng. Là người biết tác động đáp đúng, không ai hơn đức Phật.
          Này Tu Bồ Ðề! Vì đức Phật là người biết tác động nên pháp của đức Phật đi và đạo của đức Phật đến chứng được vô thượng bồ đề. Ðức Phật trở lại cúng dường cung kính tôn trọng ca ngợi pháp ấy đạo ấy và thọ trì thủ hộ pháp ấy đạo ấy.
          Này Tu Bồ Ðề! Ðó gọi đức Phật là người biết tác động.
          Lại này Tu Bồ Ðề! Ðức Phật biết tất cả pháp không có tướng tạo tác vì không có tướng tác giả. Tất cả pháp không có tướng sanh khởi vì không có hình sự.
          Này Tu Bồ Ðề! Do Bát-Nhã ba la mật mà đức Phật biết các pháp không có tướng tạo tác, không có tướng sanh khởi. Cũng vì cớ này mà đức Phật là người biết tác động.
          Lại này Tu Bồ Ðề! Ðức Phật do Bát-Nhã ba la mật mà được tất cả pháp chẳng sanh, vì là vô sở đắc vậy. Thế nên Bát-Nhã ba la mật hay sanh chư Phật, hay hiển thị tướng thế gian.
          Ngài Tu Bồ Ðề thưa:
          - Bạch đức Thế-Tôn!  Nếu tất cả pháp là không biết là không thấy, sao Bát-Nhã ba la mật lại hay sanh chư Phật hay hiển thị tướng thế gian?
          Ðức Phật bảo ngài Tu Bồ Ðề:
          - Ðúng như vậy. Tất cả pháp không biết không thấy. Thế nào là không biết là không thấy? Vì tất cả pháp vốn không, là hư giả chẳng kiên cố, nên tất cả pháp không biết không thấy.
          Lại này Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp không y chỉ,, không chỗ hệ phược, thế nên tất cả pháp không biết không thấy.
          Do đó mà Bát-Nhã ba la mật hay sanh chư Phật hay  hiển thị tướng thế gian.
          Vì chẳng thấy sắc chẳng thấy thọ tưởng hành thức nhẫn đến chẳng thấy nhứt thiết chủng trí nên Bát-Nhã ba la mật hay hiển thị tướng thế gian hay sanh chư Phật.
          Ngài Tu Bồ Ðề thưa:
          - Bạch đức Thế-Tôn! Tại sao chẳng thấy sắc nhẫn đến chẳng thấy nhứt thiết chủng trí nên Bát-Nhã ba la mật hay hiển thị tướng thế gian?
          Ðức Phật bảo ngài Tu Bồ Ðề:
          - Nếu chẳng duyên nơi sác để sanh phân biệt, chẳng duyên nơi thọ tưởng hành thức để sanh phân biệt, nhẫn đến chẳng duyên nơi nhứt thiết chủng trí để sanh phân biệt, đó gọi là chẳng thấy tướng của thọ tưởng hành thức, nhẫn đến gọi là chẳng thấy tướng của nhứt thiết chủng trí, nên hiển thị tướng thế gian. Do đây mà Bát-Nhã ba la mật hay sanh chư Phật hay hiển thị tướng thế gian.
          Lại này Tu Bồ Ðề! Thế nào là Bát-Nhã ba la mật hay sanh chư Phật hay hiển thị tướng thế gian?
          Này Tu Bồ Ðề! Bát-Nhã ba la mật hiển thị thế gian không.
          Hiển thị thế gian không như thế nào?
          Hiển thị ngũ ấm thế gian không, hiển thị thập nhị thế gian không, hiển thị thập bát giới thế gian không, hiển thị thập nhị nhơn duyên thế gian không, hiển thị ngã kiến cùng sáu mươi hai kiến thức thế gian không, hiển thị mười thiện đạo thế gian không, hiển thị tứ thền tứ vô lượng tâm, tứ định thế gian không, hiển thị ba mươi hai phẩm trợ đạo thế gian không, hiển thị sáu ba la mật thế gian không, hiển thị nội không ngoại không nhẫn đến vô pháp hữu pháp không thế gian không, hiển thị hữu vi tánh vô vi tánh thế gian không, hiển thị mười trí lực nhẫn đến nhứt thiết chủng trí thế gian không. Ðó là hiển thị thế gian không.
          Thế nên, này Tu Bồ Ðề! Bát-Nhã ba la mật hay sanh chư Phật hay hiển thị tướng thế gian.
          Lại này Tu Bồ Ðề! Ðức Phật do Bát-Nhã ba la mật hiển thị thế gian không nên biết thế gian không, hay thế gian không, tư duy thế gian không, phân biệt thế gian không. Thế nên Bát-Nhã ba la mật hay sanh chư Phật hay hiển thị tướng thế gian.
          Lại này Tu Bồ Ðề! Bát-Nhã ba la mật hiển thị Phật thế gian không.
          Hiển thị Phật thế gian không thế nào?
          Hiển thị ngũ ấm thế gian không, nhẫn đến hiển thị nhứt thiết chủng trí thế gian không.
          Thế nên Bát-Nhã ba la mật hay sanh chư Phật hay hiển thị tướng thế gian.
          Lại này Tu Bồ Ðề! Bát-Nhã ba la mật hiển thị Phật thế gian bất khả tư nghị:
          Hiển thị ngũ ấm thế gian bất khả tư nghị nhẫn đến hiển thị nhứt thiết chủng trí thế gian bất khả tư nghị.
          Lại này Tu Bồ Ðề! Bát-Nhã ba la mật hiển thị Phật thế gian ly:
          Hiển thị ngũ ấm thế gian ly nhẫn đến hiển thị nhứt thiết chủng trí thế gian ly.
          Lại này Tu Bồ Ðề! Bát-Nhã ba la mật hiển thị Phật thế gian tịch diệt:
          Hiển thị ngũ ấm thế gian tịch diệt nhẫn đến hiển thị nhứt thiết chủng trí thế gian tịch diệt.
          Lại này Tu Bồ Ðề! Bát-Nhã ba la mật hiểnthị Phật thế gian rốt ráo không:
          Hiển thị ngũ ấm thế gian rốt ráo không nhẫn đến hiển thị nhứt thiết chủng trí thế gian rốt ráo không.
          Lại này Tu Bồ Ðề! Bát-Nhã ba la mật hiển thị phật thế gian tánh không:
          Hiển thị ngũ ấm thế gian tánh không nhẫn đến hiển thị nhứt thiết chủng trí thế gian tánh không.
          Lại này Tu Bồ Ðề! Bát-Nhã ba la mật hiển thị Phật thế gian vô pháp không:
          Hiển thị ngũ ấm thế gian vô pháp không nhẫn đến hỉển thị nhứt thiết chủng trí thế gian vô pháp không.
          Lại này Tu Bồ Ðề! Bát-Nhã ba la mật hiển thị Phật thế gian hữu pháp không:
          Hiển thị ngũ ấm thế gian hữu pháp không nhẫn đến hiển thị nhứt thiết chủng trí thế gian hữu  pháp không.
          Này Tu Bồ Ðề! Bát-Nhã ba la mật hiển thị Phật thế gian hữu pháp không hiển thị ngũ ấm thế gian hữu pháp không nhẫn đến hiển thị nhứt thiết chủng trí thế gian hữu pháp không.
          Lại này Tu Bồ Ðề! Bát-Nhã ba la mật hiển thị Phật thế gian vô pháp hữu pháp không:
          Hiển thị ngũ ấm thế gian vô pháp hữu pháp không nhẫn đến hiển thị nhứt thiết chủng trí thế gian vô pháp hữu pháp không.
          Lại này Tu Bồ Ðề! Bát-Nhã ba la mật hiển thị Phật thế gian độc không:
          Hiển thị ngũ ấm thế gian độc không nhẫn đến hiển thị nhứt thiết chủng trí thế gian độc không.
          Thế nên, này Tu Bồ Ðề! Bát-Nhã ba la mật hay xuất sanh chư Phật hay hiển thị tướng Phật thế gian.
          Lại này Tu Bồ Ðề! Bát-Nhã ba la mật sâu xa này hiển thị tướng thế gian, đó là tướng chẳng sanh đời này đời sau. Tại sao vậy? Vì các pháp không có tướng dùng sanh đời này đời sau được.
          Ngài Tu Bồ Ðề thưa:
          - Bạch đức Thế-Tôn! Bát-Nhã ba la mật này vì sự lớn mà phát khởi, vì sự bất khả tư nghị mà phát khởi, vì sự bất khả xưng mà phát khởi, vì sự vô lượng mà phát khởi vì sự vô đẳng mà phát khởi.
          Ðức Phật bảo ngài Tu Bồ Ðề:
          - Ðúng như vậy. này Tu Bồ Ðề! Bát-Nhã ba la mật này vì đại sự, vì bất khả tư nghị sự, vì bất khả xưng sự vì vô đẳng sự mà phát khởi.
          Thế nào là Bát-Nhã ba la mật vì đại sự nên phát khởi?
          Này Tu Bồ Ðề! Ðại sự của chư Phật là: Cứu tất cả chúng sanh, chẳng rời bỏ tất cả chúng sanh.
          Thế nào là Bát-Nhã ba la mật vì bất khả tư nghị sự nên phát khởi?
          Này Tu Bồ Ðề! Bất khả tư nghị sự là Phật pháp, là pháp của Như Lai, là pháp của đấng tự nhiên, là pháp của bực nhứt thiết trí.
          Thế nào là Bát-Nhã ba la mật vì bất khả xưng sự mà phát khởi?
          Này Tu Bồ Ðề! Sự bất khả xưng là vì trong tất cả chúng sanh không ai có thể tư duy xưng lượng được pháp của Phật, pháp của Như Lai, pháp của đấng tự nhiên, pháp của bực nhứt thiết trí.
          Thế nào là Bát-Nhã ba bla mật vì sự vô lượng mà phát khởi?
          Này Tu Bồ Ðề! Trong tất cả chúng sanh không ai có thể lường được pháp của Phật, pháp của đấng Như Lai, pháp của đấng tự nhiên, pháp của bực  nhứt thiết trí, ,thế nên Bát-Nhã ba la mật vì sự bất khả lượng mà phát khởi.
          Thế nào là Bát-Nhã ba la mật vì vô đẳng đẳng sự mà phát khởi?
          Này Tu Bồ Ðề! Trong tất cả chúng sanh không ai có thể ngang bằng đức Phật huống là hơn, thế nên Bát-Nhã ba la mật vì sự vô đẳng đẳng mà phát khởi.
          Ngài Tu Bồ Ðề thưa:
          Bạch đức Thế-Tôn! Bát-Nhã ba la mật chỉ vì pháp của Phật, pháp của Như Lai, pháp của đấng tự nhiên, pháp của bực nhứt thiết trí là sự bất khả tư nghị, bất khả xưng, bất khả lượng, vô đẳng đẳng mà phát khởi ư?
          Ðức Phật bảo ngài Tu Bồ Ðề:
          Ðúng như vậy, pháp của Phật của Như Lai của đấng tự nhiên của bực nhứt thiết trí là sự bất khả tư  nghị, bất khả xưng bất khả lượng vô đẳng đẳng. Sắc thọ tưởng hành thức nhẫn đến nhứt thiết chủng trí pháp tánh pháp tướng đều cũng bất khả tư nghị, bất khả xưng, bất khả lượng vô đẳng đẳng. Trong đây, tâm và tâm sở đều bất khả đắc.
          Lại này Tu Bồ Ðề! Vì sắc bất khả đắc nhẫn đến nhứt thiết chủng trí bất khả đắc nên sắc nhẫn đến nhứt thiết chủng trí đều bất khả tư nghị bất khả xưng bất khả lượng vô đẳng đẳng.
          Ngài Tu Bồ Ðề thưa:
          Bạch đức Thế-Tôn! Do đâu mà vì sắc bất khả đắc nên sắc bất khả tư nghị đến vô đẳng đẳng? Nhẫn đến do đâu mà nhứt thiết chủng trí bất khả đắc nên nhứt thiết chủng trí bất khả tư nghị đến vô đẳng đẳng?
          Ðức Phật bảo ngài Tu bồ Ðề:
          Vì không ai có thể lường được sắc nhẫn đến không  ai có thể lường được nhứt thiết chủng trí nên sắc bất khả đắc, nhẫn đến nhứt tihết chủng trí bất khả đắc.
          Tại sao vậy? Này Tu Bồ Ðề! Vì sắc tướng bất khả tư nghị nên không ai lường được nhẫn đến vì sắc tướng vô đẳng đẳng nên không ai lường được. Vì nhứt thiết chủng    trí bất khả tư nghị nên không ai lường được nhẫn đến vì nhứt thiết chủng trí vô đẳng đẳng nên không ai lường được.
          Này Tu Bồ Ðề! Ý của ông thế nào? Trong bất khả tư nghị đến trong vô đẳng đẳng chừng có thể được chăng? Sắc thọ tưởng hành thức đến nhứt thiết chủng trí chừng có thể được chăng?
          Bạch đức Thế-Tôn! Không thể được.
          Thế nên, này Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp đều bất khả tư nghị nhẫn đến cũng đều vô đẳng đẳng.
          Này Tu Bồ Ðề! Phật pháp đây bất khả tư nghị bất khả xưng bất khả lượng vô đẳng đẳng. Ðây gọi là Phật pháp bất khả tư nghị nhẫn đến gọi là vô đẳng đẳng.
          Này Tu Bồ Ðề! Phật pháp bất khả tư nghị vì quá tư nghị vậy. Phật pháp bất khả xưng vì quá xưng vậy. Phật pháp bất khả lượng vì quá lượng vậy. Phật pháp vô đẳng đẳng vì quá đẳng đẳng vậy.
          Này Tu Bồ Ðề! Do đây nên tất cả pháp bất khả tư nghị đến vô đẳng đẳng.
          Này Tu Bồ Ðề! Bất khả tư nghị là gọi nghĩa ấy bất khả tư nghị, bất khả xưng là gọi nghĩa ấy bất khả xưng, bất khả lượng là gọi nghĩa ấy bất khả lượng, vô đẳng đẳng là gọi nghĩa ấy vô đẳng đẳng.
          Này Tu Bồ Ðề! Pháp của chư Phật đây bất khả tư nghị đến vô đẳng đẳng.
          Bất khả tư nghị như hư không bất khả tư nghị, bất khả xưng như hư không bất khả xưng, bất khả lượng như hư không bất khả lượng, vô đẳng đẳng như hư không vô đẳng đẳng.
          Này Tu Bồ Ðề! Ðây gọi là Phật pháp bất khả tư nghị nhẫn đến vô đẳng đẳng.
          Phật pháp vô lượng như vậy. Tất cả Trời, người, A Tu La không ai có thể tính lường nghĩ bàn được.
          Lúc đức Phật nói phẩm Phật pháp bất khả tư nghị bất khả xưng vô lượng vô đẳng đẳng này, có năm trăm tỳ kheo và hai  mươi tỳ kheo ni vì chẳng thọ tất cả pháp nên phiền não hết tâm được giải thoát chứng A La Hán, sáu muôn ưu bà tắc và ba muôn ưu bà di lìa trần cấu được pháp nhãn thanh tịnh, hai mươi đại Bồ-Tát được vô sanh pháp nhẫn sẽ được thọ ký trong hiện kiếp này.

 

--o0o--