Mùa Hoa Anh Ðào

Bạch Y Thư Sinh

- Mùa Xuân sang có hoa Anh Ðào

            Màu hoa tôi trót yêu từ lâu

            Lòng buâng khuâng nhớ ai năm nào

Hẹn hò nhau dưới hoa anh đào,

Mình kể chuyện ngày sau...

                                                            Thanh Sơn

Mỗi năm Tết lại đến xuân lai sang, và Tết với Xuân muôn hoa như tưng bừng khởi sắc, muôn cây cảnh như thắm đượm mầu tươi. Mùa xuân là mùa của trăm hoa đua nở. Hoa không phải chỉ mang hương thơm ngào ngạt đến cho Tết cho Xuân, và hoa cũng không phải chỉ đem cái sắc đẹp màu tươi và tô điểm cho Xuân cho Tết. Ðối với Xuân với Tết, hoa có một sứ mạng thiêng liêng hơn. Hoa báo hiệu Xuân đã tới, Hoa tăng sự huy hoàng cho ngày Tết. Lễ tất nhiên ngày Tết thì có rất nhiều bông hoa, nhưng một trong những loại hoa được tiêu biểu và nhắc nhở nhiều nhất là hoa mai và hoa đào. Người ta thường nói ở tại Miền Nam thì có Hoa Mai, và Miền Bắc là Hoa Ðào, Miền Bắc là quê hương Hoa Ðào. Ngoài ra chúng ta còn thấy Ðà Lạt không những là sinh quán của những thiếu nữ có đôi má hồng, màu da trắng mịn, và cặp mắt long lanh quyến rũ, mà còn là xứ sở của hoa đào tha thướt.

A- Quê Hương Anh Ðào

a- Ðà Lạt Vùng CAO Nguyên Ðất Ðỏ Hữu Tình

Ðịa danh Ðà Lạt, cho tới bây giờ đây đã qua bao nhiêu thăng trầm trong lịch sự quê hương Việt Nam nhưng Ðà Lạt vẫn trơ vơ cùng năm tháng, và đã đi vào dòng lịch sử văn hóa Viêt Nam. Nếu tính từ cái buổi chiều tháng ba năm 1893, khi Yersin một bác sĩ trẻ tuổi người Pháp mê thám hiểm, người đã đánh thức giấc ngủ triền miên bao thế kỷ của cao nguyên đất đỏ basalte đến nay thì Ðà Lạt đã 109 năm.

            Theo tiếng của các dân tộc người thuộc nhóm Coho thì Ðà có nghĩa là nguồn nước hay dòng suối. Lạt là tên một bộ tộc người sống ở chân núi Lang Bian liền bên thành phố bây giờ. Vậy Ðà Lạt tức là dòng suối của người Lạt

            Ở độ cao chừng 1500m so với mặt biển, với những điều kiện tự nhiên ưu ái Ðà Lạt thực sự là một trung tâm du lịch và dưỡng bệnh tuyệt vời. Với nhiệt độ trung bình 19 độ C và lượng mưa hằng năm khoảng 1500 mm, vùng nầy có thể trồng được nhiều loại cây, rau hoa trái miền ôn đới.

            Mọi người cũng thường gọi Ðà Lạt là miền thông reo, vì nơi đây có những cánh rừng ngút ngàn thông, càng làm cho không gian thành phố trong sạch nhờ khí osone tỏa ra từ những vòm lá nhọn hình kim. Ít có thành phố trên cao nào lại có hồ rộng như Ða Lạt. Ngoài hai hồ lớn là Hồ Xuân Hương, Ða Thiện, trong thành phố còn có hồ Than Thở, Vạn Kiếp, Mê Linh.. Xứ nầy có lắm hồ lại nhiều thác. Cách thành phố không xa, có các thác Liên Khương, Pren. Ðatanla, Camly, xa chút nữa là các thác Pônggua. Những địa danh gọi cảm như: Rừng Ái Ân, đập Suối Vàng, Thung Lũng Tình Yêu, Ðồi Thông Hai Mộ... Ðến Ðà Lạt ai cũng dễ dàng nhận thấy thành phố hài hòa với cảnh sắc tự nhiên. Thay vì những khách sạn cao ngất, sang trọng thành phố có hàng ngàn biệt thự xinh xắn một hai tầng, đầy đủ tiện nghi, xây theo nhiều phong cách kiến trúc nép trong bóng lá của cây vườn. Vì thế người ta gọi Ðà Lạt với nhiều tên đẹp: Thành phố mộng mơ, xứ anh đào, hay thành phố cao nguyên. Mọi người cũng gọi là thành phố sương mờ, bởi vì mai sớm và chiều hôm phố phường lãng đãng sương giăng. Vầng mặt trời bồng bềnh trong sương mù khiến cả không gian thành phố như được rọi sáng bằng ánh đèn néon mờ đục.

b- Ðà Lạt Quê Hương Anh Ðào

Mọi người thường gọi Ðà Lạt là xứ hoa quả cũng đúng. Bởi vì những ai đến đây chúng ta mới thấy, suốt cả mùa khô trời xanh, mây trắng, nắng vàng là mùa của hoa Mimosa đua nở. Lạc bước vào các nhà vườn, khách lạ đi như mộng du giữa muôn màu sắc, hương thơm. Nào các loài hoa cúc, các giống glayzơn, trà mi trắng, trà mi đỏ, đỗ quyên, muống rồng, thu hải đường, nhất chi mai, cẩm thú cầu... rồi cotmot, pensée ... và đặc sắc là hoa kèn loa đỏ. Ngoài những hoa hồng quen thuộc, Ðà Lạt còn nhiều giống hoa quý hiếm: Hồng vàng Joséphine, Hồng phấn mang màu áo nữ hoàng tiểu quốc Grace de Manaco, hồng Brigitte Bardot tên của một nữ tài tử danh tiếng một thời, hồng chàm Úc Ðại Lợi tựa liễu mảnh mai, và hồng nhung đại đóa màu đỏ sẩm. Ðặc biệt vào những ngày tháng gần Tết, các ngã ba đường thành phố ngợp sắc hoa đào. Ở Ðà Lạt khó có thể nói hoa nào đẹp nhất, bởi vì người yêu hoa cũng thể như yêu người, do đó có người thích hoa hồng, và những loại hoa khác, nhưng theo tôi thì thích hoa Anh Ðào.

Hoa Ðào có tên khoa học là Prunus Persica. Loại hoa nầy cũng có  loại màu trắng, có loại cánh hồng dịu, cốt cách mềm mại thanh cao. Vỏ cây mầu cánh kiến sẫm, đôi khi đi tới màu tía, những cành hoa trông thật mềm mại, và lá dài trông cũng dịu dàng.

Vào những dịp Tết đến, cành đào chặt ở vườn về, muốn giữ cho hoa được bền và làm cho tất cả nụ hoa đều nở, trước khi cắm vào bình hoa có đựng nước, cần phải đem đốt qua cuống cành, ở nơi đã chặt, như vậy nhựa trong cành hoa không chảy xuống nước mất đi, trái lại cành hoa hút được nhiều nước để nuôi các cành nhỏ, và hoa lá. Thường cành đào lúc mới chặt hoa chưa có, chỉ nhu nhú nụ, sau khi được đốt và cắm vào bình đôi ngày, hoa mới bắt đầu nở dần, và cả lá cũng đâm ra Cành đào có thể giữ chơi cho đến Lễ Thượng Nguyên.

Chơi hoa đào những người cầu kỳ thường kén giống hoa. Ðào có loại ra quả, có loại chỉ ra hoa. Loại sau nầy các cụ gọi là đào thất thốn, nghĩa là thân đào cao không quá bảy tấc, hoa đỏ đậm hơn hoa đào có trái và cũng nhiều hoa hơn. Những cành đào thất thốn dùng cắm trong ngày Tết chi chít những hoa thắm đỏ, không có lá trông thật đẹp. Muốn cho đào thất thốn được lớn khỏe, cao hơn chính giống, người thường dùng cành loại đào nầy ghép và thân cây đào thường, loại đào lông có trái rất dễ trồng ở xứ lạnh.

Màu đỏ tươi của hoa đào rất hợp với cảnh xuân của miền xứ lạnh, cành đào làm cho gian phòng thêm huy hoàng, tươi sáng. Ðào không có hương, nhưng sắc của hoa đào hòa hợp với khung cảnh Tết, làm tăng thêm hương sắc của các hoa khác trong dịp Xuân. Hoa đào cắm trong phòng khách đã đẹp, nhưng để nguyên ở trên cây lại càng đẹp hơn.

Miền Bắc Việt Nam cũng là một trong những quê hương hoa đào. Nhật Tân(Hà Nội) nổi tiếng là xứ sở của Ðào Bích, Ðào Phai. Hoa Ðào nở ra trong dịp Tết Nguyên Ðán, mùa xuân, những rừng Sa Pa, Chi Lăng ngút ngàn nặng trĩu trái đào thơm. Hoa đào tượng trưng cho Tết ở Miền Bắc, bởi vậy tại Miền Bắc khi Xuân tới, mỗi nhà thường cố có một cành đào để trưng bày ở phòng khách, đối với những người muốn khoe cái phong lưu lịch sự, hoặc để cắm ở bàn thờ tổ tiên đối với đa số dân chúng.

            Tại Miền Bắc Việt Nam, chơi hoa đào, ngoài ý nghĩa chơi hoa trong ngày xuân, người ta còn bảo tồn một cổ tục dùng cành đào để trừ ma quỷ, nghĩa là người ta còn nhắm vào một ý nghĩa thiêng liêng. Về ý nghĩa thiêng liêng nầy, cành đào đã có một sự tích như sau:

- Xưa ở núi Sóc có một cây đào lớn. Dưới gốc cây đào nầy có hai vị thần trú ngụ là Trà Thần và Uất Lũy. Hai vị thần nầy cai quản một đàn quỷ. Mỗi khi có quỷ nào đi quấy nhiểu dân gian, dân gian kêu tới hai vị thần nầy, quỷ đó lập tức bị trừng phạt ngay. Ðể cho quỷ khỏi tới lộng hành tranh cướp đồ cúng của Tổ Tiên trong ngày tết, người ta cắm trên bàn thờ một cành đào, lũ quỷ trông thấy cành đào không dám bén mảng tới.

Tục cắm đào trên bàn thờ bắt đầu và có dần từ sự thờ cành đào người ta đã chuyển sang sự chơi hoa đào.

B- Hoa Ðào & Thi Ca

a- Hoa Ðào Trong Văn Học & Thi Ca

Từ xưa hoa đào đã đi vào thơ ca làm rung động lòng người. Trong tác phẩm Truyện Kiều, Nguyễn Du đã nhiều lần nói đến hoa đào:

            - Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông.

Ðó là thơ đã nhắc đến điển tích văn học về một mối tình tương tư, say đắm của Thôi Hộ với một người con gái vườn đào. Sách xưa có kể rằng:

- Ðời nhà Ðường, bên tàu, Thôi Hộ, trong Tiết Thanh Minh đi dạo chơi đến một vườn có hoa đào mọc chung quanh. Thấy hoa đẹp, Thôi Hộ đứng ngắm cảnh. Rồi khát nước, Thôi gõ cửa nhà đó vào xin nước uống. Cửa mở ra, một mỹ nhân đã đón tiếp Thôi một cách rất ân cần. Ðôi bên tuy e lệ nhưng bắt đầu có lòng mến nhau. Rồi Thôi ra về không quên mỹ nhân và mỹ nhân cũng hằng nhớ tới Thôi.

Năm sau Tiết Thanh Minh đến, nhớ cảnh nhớ người, Thôi lại đi tìm đến chỗ cũ. Ôi! Sao mà vắng vẻ, cửa đóng then cài! Không được gặp người năm trước, Thôi liền đề một bài thơ trên cánh cửa:

- Tích kim niên nhật thử chung môn

            Nhân diện đào hoa tương ánh hồng.

            Nhân diện chí kim hà xứ khứ

            Ðào hoa y cựu tiếu đông phong

            Nghĩa là:

            - Ngày nầy năm trước nơi đây

            Hoa đào người đẹp hây hây ánh hồng

            Giờ đây người đẹp còn không

            Hoa đào năm ngoái gió đông cợt cười.

            Ðề thơ xong Thôi Hộ bỏ đi. Cách một thời gian chàng lại tìm lại đến chốn nầy thì nghe trong nhà có tiếng khóc lóc thống thiết. Có một ông già ra hỏi Thôi:

            - Ông có phải là Thôi Hộ không? Con gái tôi thấy bài thơ ông đề nơi cửa, sinh ốm bỏ ăn mà chết.

            Nghe nói Thôi cảm động lắm, vào trong nhà ôm lấy áo quan mà khóc lớn:

            - Thôi Hộ đã đến đây.

            Người con gái với tiếng khóc của Thôi đã sống lại.

            Tại Việt Nam cũng có những mối tình đẹp như hoa. Một trong những mối tình đẹp như mộng như mơ, hay còn gọi là Mối Tình Hoa Ðào, được Nhạc Sĩ Thanh Sơn diễn tả qua bản nhạc:

            - Mùa Xuân sang có hoa Anh Ðào

            Màu hoa tôi trót yêu từ lâu

            Lòng buâng khuâng nhớ ai năm nào

Hẹn hò nhau dưới hoa anh đào,

Mình nói chuyện ngày sau...

            Còn tìm đâu phút vui ban đầu

            Bụi thời gian cuốn trôi về đâu

            Ðể cho ai nhớ thương ai nhiều

            Vì đã xa cách nhau lâu rồi

            Dù nói không nên lời.

            Chuyện đời như một giấc chiêm bao mà thôi

            Tìm về quá khứ thấy xuyến xao lòng tôi

            Xót thương đến bao giờ

            Ngỡ như bước chân ai qua thềm hay là mơ...

Rồi Xuân sang có hoa Anh Ðào

            Màu hoa tôi trót yêu từ lâu

            Lòng buâng khuâng nhớ ai năm nào

Hẹn hò nhau dưới hoa anh đào,

Mình nói chuyện ngày sau...

Rồi xuân sang thấy hoa anh đào

            Màu hoa đây dáng xưa còn đâu

            Niềm tâm tư khép kín trong lòng

            Và tôi yêu bóng ai năm nào

            Như đã yêu hoa anh đào.

Một điểm đáng ghi nhận khác trong lịch sử văn học Việt Nam, hoa đào còn là một món quà tặng quý giá, chẳng hạn như: Mùa Xuân Kỷ Dậu, vua Quang Trung sau khi đại thắng quân Thanh đã cho người  mang cành đào từ Thăng Long vào Phú Xuân tặng Công Chúa Ngọc Hân để báo tin vui.

Trong lịch sử dược học Á Ðông, hoa đào được dùng làm thuốc chữa thủy thủng và bí đại tiện. Nhân đào có công dụng trị bế tắc kinh nguyệt, bụng dưới đầy và đau, đại tiện khí. Danh Y  Tuệ Tĩnh đã nhiều lần nhắc đến tên các vị thuốc có hoa đào trong cuốn sách Nam Dược Thần Hiệu.

b- Hoa Ðào Trong Haiku Nhật Bản

Nhật Bản cũng là một trong những quê hương của hoa đào. Và hương sắc của hoa đào đã là những đề tài lớn cho các nhà thơ Haiku khai thác, và có ảnh hưởng lớn trong nhiều lãnh vực: Văn Chương, Triết Học, Tôn Giáo như chúng ta thấy:

            - Một cành hoa đào đơn sơ

            Của buổi sáng đẹp trời

            Trang điểm một hồ sâu.

                                                            Buson

            Có ba điểm khi chú ý đến sự diễn tả của bài thơ cho chúng ta thấy được niềm an lạc trong màu sắc đậm đà của cành bông vô cùng vô tận. Cho dù chỉ một cành bông đơn sơ cũng đủ diển tả: Một là tất cả, và tất cả là một. Cả ba yếu tố không thể thiếu:

- Cành bông đơn sơ

- Buổi sáng đẹp trời

- Nước dưới hồ trong vắt.

Nước dưới đáy hồ sẽ thiếu linh động, hoặc không linh động khi không có cành hoa đào lung lay trên không. Cũng vậy, Nếu có cành hoa đào, hồ nước nhưng vào một buổi sáng hoặc hoàng hôn mưa gió bảo bùng thì cũng không tạo thanh một vẻ đẹp mộng mơ huyền ảo.

Càng huyền ảo hơn khi ai đó đã từng nói:

- Ðẹp nhất là thiếu nữ đi trong mưa!

Ðẹp thật mà cũng lãng mạn thật. Nhưng, không đẹp và không lãng mạn bằng người ngồi dưới cội hoa đào là đôi bạn thân, hay đôi bạn yêu đương gì đó ngồi dưới cội hoa đào, trên những chiếc ghế cũ kỹ, nói chuyện ngày mai. Ai biết được mỗi cánh hoa đào rơi là bao nhiêu tình vương vấn, nên buổi chiều đã đẹp lại càng chìm sâu trong ký ức của lứa tuổi đang tràn đầy sức sống:

            - Hoa đào đang rơi

            Vào mỗi chiều ở Namba

            Trên những chiếc ghế cũ xinh xinh.

                                                            Sòchò

Vũ trụ và thiên nhiên cũng là đề tài gợi cảm để cho các thi nhân có đủ tư liệu làm thơ, viết văn. Vì thế cứ mỗi độ xuân về trong những miền nhiệt đới, thì gió mưa cũng đến và hoa đào lại xuất hiện. Nhưng nay gió mưa đã đến mà hoa đào nơi đâu?

            - Gió và mưa nhiều quá

            Ðang gọi

            Hoa đào của mùa xuân

                                                            Sòsetsu

             Tâm trạng của Sòsetsu đã như thế, nhưng tâm trạng của Shinkei thì sao?

- Tôi đang chờ đợi

            Giông bão và mưa

            Vào thời điểm hoa đào nở

                                                            Shinkei

            Thì ra tâm tư của các thi nhân đã có cùng một tâm tư như nhau. Nhưng có điều làm chúng ta không khỏi ngạc nhiên, bởi vì hoa đào đẹp, mảnh mai, nhẹ nhàng thì làm sao có thể chịu nổi dưới sức nặng của muôn ngàn triệu hạt mưa, vậy mà Shikei lại mong mỏi, đợi chờ mưa đến. Mới nghe dường như lạ, nhưng xét cho cùng chúng ta thấy Shinkei có một thái độ chấp nhận, và một niềm an lạc lớn. Bởi vì ông ta biết mưa gió, hoa đào và mùa xuân cả ba không thể thiếu một. Nếu không có hoa đào thì câu ca: Mùa xuân sang có hoa anh đào, mầu hoa tôi trót yêu từ lâu... sẽ không có ý nghĩa. Theo tinh thần câu ca nầy muốn nói: Nếu không có hoa đào thì không thể làm nên mùa xuân. Nhưng vào độ xuân về mà không có mưa gió thì mất đi tính chất mầu nhiệm của mùa xuân, do đó biết rằng mưa gió sẽ làm tổn thương đến hoa đào nhưng ông Shinkei vẫn mong đợi. Và rồi tâm trạng của Sòyò lại càng lo lắng hơn:

- Mùa Xuân, chỉ có mùa xuân

            Làm thế nào trong một vài ngày nữa

            Mưa trên hoa đào

                                                            Sòyò

            Có thể gió mưa đến trước mùa khi hoa đào xuất hiện. Cũng có năm hoa đến trước khi mưa gió về. Cũng có năm mưa gió đến cùng một lúc. Nếu năm nào hoa đào xuất hiện trước mưa gió thì cái đẹp mong manh của hoa đào có thể kéo dài hơn một chút. Nhưng nếu mưa gió đến trước thì tính chất vô thường của kiếp người càng thấy rõ ràng hơn. Lẽ tất nhiên trong cuộc sống hiện tại không có gì vượt ra ngoài định luật bất di bất dịch của vô thường. Kiếp người cũng thế, không ai có thể vượt ra ngoài định luật thành, trụ, hoại, không. Nghĩa là có sanh thì có diệt, biết như thế nhưng một nhà thơ Khuyết Danh đã muốn đi ngược lại dòng sinh mệnh của kiếp người, nhưng dù sao con nguời vẫn nhỏ bé trước vũ trụ bao la, và cuối cùng đành chấp nhận định luật thường hằng:  

- Mưa vẫn còn rơi

            Tôi muốn che chở cho hoa đào

            Nhưng không thể bao trùm chúng lại.

                                                            Khuyết Danh

            Trong tiếng gọi sâu thẳm của tâm tư, lắm khi chịu khó nhìn lại một quá trình dài của kiếp người, một nhà thơ khuyết danh nào đó đã thấy được cái hài hoà giữa gió mưa và hoa đào mong manh trước gió. Gió mưa thì mặc gió mưa, nhưng không vì vậy mà hoa đào không nở.

- Hoa nở, ồ hoa đào nở

            Lời nói không ngừng

            Tiếng mưa rơi.

                                                            Khuyết Danh

            Hoặc là:

            - Lắng nghe tiếng mưa rơi

            Hoa nở, ồ hoa đào nở

            Lời thúc giục.

                                                            Shòha

            Và một nhà thơ Haiku khác đã nhìn thấy trong những giọt mưa vô tình có ẩn hiện như những viên kim cương trân quý:

- Mưa trên hoa đào

Giống những hạt trân châu

Ngôi chùa trên núi

                                                (?)

Thế là giữa mưa gió của trần gian, dù là có mong đợi hay không mong đợi, đến thời tiết hoa vẫn nở rợp cả khung trời cao rộng: Trong xóm làng, từ thành thị đến thôn quê, trong rừng sâu núi thẳm, nhất là nơi những con đường nhỏ dẫn người vào cảnh thiên thai:

- Thình lình mặt trời nhuộm hồng

Mùi thơm của hoa đào

            Dọc theo con đường núi.

                                                            Buson

Và những con đường dài được tràn ngập những cánh hoa tươi, dẫn đến những ngọn núi cao chất ngất, vì thế mới nhìn chúng ta có cảm tưởng như đang nhìn một đóa hoa anh đào khổng lồ, mà trái núi đó là nhụy hoa:

- Ngọn núi xa xôi

Bằng cách nhìn nào đó

Giống nhụy hoa anh đào.

                                                            Kòka

Trong khung cảnh ồn náo hay tịch liêu, dù ai có hoàn cảnh nào đi nữa, cũng có thể thấy được và công nhận rằng: Hoa đào là sứ giả của vẻ đẹp thanh cao, vì thế nơi nào có hoa đào là nơi đó sẽ tăng thêm phần trang nhã. Nhất là những nơi tôn nghiêm đã đẹp, mà trong ngôi chùa cổ kính lại càng đẹp, cổ kính và thanh tịnh thêm hơn:

- Trong ngôi chùa cổ

            Hoa đào nở

            Người đàn ông đạp lúa.

                                                            Buson

Có câu thường nói: Tâm bình thế giới bình. Quả thật như vậy, đứng trước những đổi thay của thế sự, tâm của con người thường có những giao động, nhưng những cánh hoa mềm mại rơi nhẹ nhẹ trên đất, chứng tích của vô thường ẩn hiện đâu đây sẽ nhắc nhở cho chúng ta biết sinh mệnh của các loài hoa: Sớm nở tối tàn. Sớm còn tối mất bận lòng mà chi. Chư tổ đức cũng đã từng dạy

- Kiếp con người cũng mong manh như các loài hoa.

Hiểu được những điều nầy, thì tâm tư của chúng ta sẽ dễ dàng chấp nhận, và quan niệm sống sẽ trở nên phong phú hơn. Quan niệm sống có phong phú thì những khó khăn đau khổ trong cuộc cũng dễ theo thời gian chuyển hoá rơi rụng, như những cánh hoa anh đào. Có thể nói rằng hoa đào là liều thuốc hồi sinh cho những tâm hồn đang giao động trở nên yên tịnh:

            - Hoa đào nở đang rơi

Tâm của những người đàn ông

Trở nên yên tịnh lại.

                                                Koyùni

            Nói như Morinaga, hoa đào còn là điểm tựa vững vàng cho những con người sa cơ thất thế, là những động cơ chính để thúc đẩy những con người cang trường thành tựu trên đường danh vọng:

- Tinh hoa hoa đào

Trong sứ mạng làm thành tựu danh vọng

Trong lúc anh đã thua cuộc

                                                Morinaga

            Sứ mạng của hoa đào là điểm tô cho đời, vì thế những cây đào dù cho có trẻ trung, hay già nua. Ngay cả, có mời gọi hay không mời gọi, cứ đến mùa, đến tiết là hoa nở để làm đẹp xóm làng:

- Làng củ của tôi

            Những cây đào già nua nở hoa

            Vào mỗi năm.

                                                            Sobaku

            Và hoa đào cũng làm đẹp cho thế giới của nhân loại:

            - Anh đào nở hoa

            Làm đẹp cho thế giới

            Ở dưới gốc cây.

                                                Watsujin

            Hoa đào, hoa mận, hoa ưu đàm, muôn triệu loài hoa. Thật sự tất cả đều đẹp, nhưng một lý do đặc biệt mà hoa đào được nói tới. Bởi vì trong các loài hoa, chỉ có anh đào là vươn thành cây lớn, hoa phủ cành như mây, và chỉ hiện thân trong một thời gian ngắn, sau đó tung tán mình trong gió dưới bầu trời xuân, không luyến tiếc. Ðó là cái đẹp vô ngã, và Bashô cúi mình đảnh lễ. Anh hoa phát tiết, mùa Xuân xuống đời:

- Hoa đào của ngày hôm nay

Ðã bắt đầu nở

Từ ngày hôm qua

                                                Seian

Và cũng như những nhà thơ yêu hoa đào khác, Issa đến bên hoa đào với một thân tâm hoàn toàn thuần khiết: Nước nóng, Phật, hoa đào. Issa đang sống với Niết Bàn. Tắm, lạy Phật, và ngắm hoa đào. Issa đang sống với mùa xuân của muôn vàn thánh thiện.

- Nước nóng tắm rồi

            Vừa xong lạy Phật

            Hoa đào ta ơi!

                                                            Issa

            Hoa đào nở, gió và mưa của mùa xuân không ngăn được điều đó. Hoa mong manh như thế, vô thường như thế nhưng không có gì mãnh liệt hơn hoa. Giữa gió, mưa, hoa là tình yêu. Hoa là thiên sứ của tình yêu, của bến bờ sâu thẩm:

            - Gió và mưa

            Giữa những cơn cuồng dại

            Những cánh hoa đầu mùa.

                                                            Chora

            Hoa xuống đời lẫn vào cuộc sống, lẫn vào tiếng chuông chùa: Nhà thơ không phân biệt được tiếng chuông từ đâu vọng tới, mà cũng không cần phân biệt. Hoa đào không nở từng đóa hoa đơn độc mà nở thành từng quần thể muôn nghìn đóa, vì vậy được gọi là mây hoa. Hoa không tự phân biệt mà hòa lẫn vào nhau. Trong hoa có tiếng chuông, trong tiếng chuông có hoa. Hoa vì tiếng chuông mà nở, chuông vì hoa nở mà ngân. Ðó là đồng thanh tương ứng đồng khí tương cầu:

            - Một đám mây hoa

            Chuông chùa Ueno vọng

            Hay chùa Asakusa?

            Cái như như tính của sự vật: Hoa đào tính, chim tính, ngựa tính ... Khi mới nghe chúng ta dường như thấy có sự khác biệt, nhưng nhìn dưới con mắt quán chiếu, chúng ta thấy không có sự khác biệt: Tất cả chúng sanh đều có Phật tánh, tánh chân Như. Do đó chúng ta không ngạc nhiên khi thấy Onitsura đã đơn giản ghi lại cái như như đó.

- Hoa đào nở

            Chim thì hai cánh

            Ngựa có bốn chân.

            Khi hoa đào nở sau một thời gian dài vắng bóng trong năm, thì khắp nơi vây phủ mây hoa, thế giới hiện thực bổng nhiên trở thành thế giới của hoa đào. Theo kinh điển cho chúng ta biết, Tây Phương Cực Lạc nhà cửa, đường đi, tất cả đều được tạo thành bằng vàng, bạc, pha lê, xa cừ, mã nảo, san hô, hổ phách... Thật ra, chúng ta chỉ nghe kinh diễn tả nhưng chưa thấy, nhưng có điều chắc chắn là rất đẹp. Ðẹp như thế nào đó chúng ta chưa biết nhưng ở đây Buston cho chúng ta thấy được một con người bằng xương bằng thịt mặc áo hoa đào đang đắm mình trong mưa thật là thi vị:

- Trên bè giông bão

            Áo rơm người chèo chống

            Hóa áo hoa đào.

                                                            Buson

Mỗi người vào cõi đời nầy bằng nhiều cách khác nhau, hành trang cũng khác nhau. Vì thế có người cho rằng, đời là một cái gì đó cần phải tách rời vĩnh viển cuộc sống hiện thực. Nhưng dưới nhãn quan của một con người vào đời bằng tâm nguyện độ tha, thì thấy đời đáng lưu luyến hơn là chạy trốn. Trong dòng luân hồi tử sanh, sanh tử, ai đến, ai đi mặc ai, nhưng với con người thực hành hạnh lợi tha vẫn một tâm nguyện làm người cho xứng đáng. Vì thế Chora đã quyết định ở lại cõi thế gian nầy:

- Bước vào hoa đào

Người người lũ lượt

Bước ra hoa đào.

Chora

Thiền Sư Nhất Hưu có viết một bài đạo ca như sau:

- Từ dục tình của đời

Tôi trở về cõi vô dục

Một thoáng nghỉ ngơi

Mưa có rơi thì rơi

Và gió lên mặc gió.

Hoa đào đến thế gian, đến cõi Ta Bà nầy như để đem cái đẹp vĩnh hằng đến cho thế gian, vì thế Issa đã nói:

- Hoa đào ban đêm

Như từ trời xuống

Những người con gái tiên.

                                                Issa

Hoa đào với Issa, Buson, Bashô và với hầu hết nhà thơ lớn, các nhà triết gia xứ Phù Tang, ghi nhận với một quan niệm vượt thoát, chúng ta sẽ thấy trong tư tưởng của các nhà vĩ đại nầy: Hoa đào còn chứa đựng một vẻ huyền ảo linh thiêng, mà tri kiến phàm tục không thể nào thấy và biết đến:

- Ðỉnh Yoshino

Nuốt mây trên trời cao

Và thở ra hoa đào.

Buson

            Hoặc là:

- Chuông chiều tắt dần

Hương hoa đào ấy

Vẫn còn rung ngân.

                                                Bashô

Issa dù được mệnh danh là nhà thơ lớn, không phải là một tu sĩ,  nhưng dường như với ông, đạo và đời tuy hai mà một, cuộc sống thánh thiện không thể tách rời khỏi cuộc sống phàm tục. Vì có cái nhìn không hai đó nên Issa tự mình không tách cuộc sống bình thường của mình ra ngoài lý đạo. Vì thế đối với Issa, Bồ Tát chính là hoa, hoa chính là Bồ Tát. Như vậy, có thể nói theo Issa, nơi nào có hoa, nơi đó có Bồ Tát, có Phật. Tính chất hoa đào, hay tất cả các loại hoa nói chung và tình yêu là một. Hiểu như thế thì chúng ta mới thấy tâm từ bi của đức Quán Thế Âm Bồ Tát ẩn hiện đâu đây:

- Quan Âm Phật Bà

Nơi nào có mặt

Anh đào ra hoa.

                                                Issa

Nơi nào có hoa, nơi đó có Bồ Tát, có Phật. Nơi nào có Phật thì nơi đó lòng người hướng về. Hướng về, quay về, cung kính về là từ ngữ nhân gian, thuật ngữ của Phật Giáo gọi là Nam Mô. Trước hoa đào Bashô niệm: Nam Mô Hoa Ðào và như thế Bashô đang niệm Phật, muôn triệu đóa hoa chính là hoa Phật Tổ:

- Trước cành hoa đào

            Rộ đời hương sắc

            Nam Mô hoa đào!

                                                            Bashô

Có một nhà thơ Haiku khác, Onitsura khi nhìn hoa đào trơ vơ trên núi, đã nghe ra tiếng hát kỳ diệu vang vọng trong không gian trong lòng người, bài ca của đá cuội. Có thể có người sẽ hỏi:

- Suối hát hay đá cuội hát?

Và:

- Ðá cuội hát hay hoa đào hát?

Tất nhiên là cả suối hát, đá cuội cũng hát, và cả hoa đào cũng hát. Chúng đang ca hát rất thoải mái. Trong dòng thời gian vận hành chuyển động, Onitsura còn thấy cả núi non cũng đang ca hát, và bay nhảy quyện vào nhau để tại thành nhạc điệu siêu nhiên. Nhìn vào hình ảnh sinh động nầy, chúng ta thấy núi đi, suối đang trôi chảy, hoa đào đang nở là vì núi, đá, hoa, suối đang ca hát. Như chúng ta đã biết, tất cả những vật hiện hữu trên thế gian đều là Pháp, vì thế sơn thủy cũng là Pháp, và sơn thủy cũng là Kinh. Sơn Thủy Kinh. Nếu nói riêng chỉ có hoa đào thì hoa đào là pháp, hoa đào cũng là kinh. Kinh Hoa Ðào:

- Hoa đào núi

            Ðá cuội ca

            Dưới lòng con suối.

                                                            Onitsura

            Vì hoa đào là Pháp, nên hoa đào là Kinh, hoa đào cũng là Phật, cho nên Bashô đã niệm:

            - Nam Mô Hoa Ðào Phật

            - Nam Mô Hoa Ðào Pháp

            - Nam Mô Hoa Ðào Tăng

            - Nam Mô Hoa Ðào Kinh.

 

           

 

            Tài Liệu Tham Khảo

- Các Thú Tiêu Khiển Việt Nam

- Văn Hoá Việt Nam Tổng Hợp

- The History of Haiku

- Báo Giác ngộ

                                     --- o0o ---

                   Trang Nhà / Mục Lục Xuân / Xem Trang Kế Tiếp