MỘT HẠNH PHÚC KHÔNG ĐỔI THAY
Nguyễn Duy Nhiên
---o0o---
Giữa những bận rộn của cuộc sống, thỉnh thoảng
có những thời gian ta tìm cho mình một góc nhỏ, ngồi yên
trong một buổi sáng, là một hạnh phúc. Mà trong cuộc đời ta
cần có những niềm vui nhỏ ấy.
Trời năm nay bắt đầu vào đông bằng những ngày
mưa thật lạnh. Vào những tuần cuối năm, bên này chúng tôi
thường có những ngày nghỉ lễ gọi là winter holidays. Cuối
một năm bận rộn thì đây cũng là dịp để người ta refresh, làm
mới lại con người của mình.
Và bên này, cũng có những thiền viện họ mở những
khóa thiền mười ngày cho các thiền sinh vào dịp nghỉ lễ.
Nghĩ cũng thú vị phải không bạn, trong khi mọi người đang
nhộn nhịp đón chào một năm mới, thì ta quay trở về ngồi lại
với chính mình trong tĩnh lặng. Trong khi người chung quanh
đang rộn rịp vào những ngày cuối năm, thì ta tập buông bỏ
hết, chậm lại trong mỗi bước đi, ngồi xuống và không làm gì
hết.
Thầy Thái Tuệ hỏi tôi trong dịp nghỉ lễ cuối năm
này có đi chơi đâu xa không. Tôi không đi đâu hết, có thời
gian nghỉ, tôi muốn thong thả được làm những gì mình thích.
Ở gần nhà có một tiệm sách lớn, những dịp rảnh rỗi tôi lại
thường ghé qua đây, mua một ly cà phê nóng, và tìm một góc
ngồi đọc sách.
Giữa những bận rộn của cuộc sống, thỉnh thoảng
có những thời gian ta tìm cho mình một góc nhỏ, ngồi yên
trong một buổi sáng, là một hạnh phúc. Mà trong cuộc đời ta
cần có những niềm vui nhỏ ấy.
Con phố cuối năm đông người qua lại, nhưng nơi
ta ngồi với tách cà phê thơm vẫn yên lạ. Quyển sách trên
tay thơm mùi giấy mới. Ánh nắng sớm mai chiếu qua khung cửa
sổ lớn in một vạt sáng êm ả nơi góc phòng, ấm áp chỗ tôi
ngồi.
Bức Tranh Trên Cát
Sáng nay tôi tìm thấy một quyển sách có một tựa
đề rất lạ, tình cờ giở đọc vài trang, trong ấy có một câu
truyện giả tưởng khá thú vị. Có một anh chàng rất yêu nghệ
thuật, nhất là tranh vẽ. Một ngày nọ anh đứng trên một bờ
đá, nhìn xuống phía dưới là bãi biển cát trắng.
Xa xa, anh thấy có một người đàn ông đang cắm
cúi vẽ một bức tranh trên cát. Người ấy vẽ hình của một
gương mặt, nhưng với một cái nhìn lập thể, như là nó được
nhìn dưới nhiều góc cạnh khác nhau, cùng một lúc. Giống như
là tranh vẽ của Picasso!
Nghĩ đến đó, anh ta cố gắng nhìn kỹ lại người
hoạ sĩ đang vẽ. Tim anh như ngừng đập, người ấy chính là nhà
danh họa Picasso. Mỗi ngày anh vẫn thường đi dạo trên lối
đi này, và anh biết chỉ vài giờ nữa thôi, thuỷ triều sẽ dâng
lên, và bức tranh kia của Picasso sẽ bị sóng cuốn xoá tan
đi. Anh phải làm gì bây giờ đây? Anh biết mình phải bảo vệ
bức tranh vô giá trên cát ấy, nhưng bằng cách nào đây?
Anh đâu thể ngăn được nước thuỷ triều đang lên!
Anh cũng đâu có thì giờ để xây một bức tường bảo vệ nó! Hay
là anh chạy về nhà, lấy một chiếc máy ảnh để chụp lại bức
tranh ấy, nhưng rồi nó cũng chỉ là một phóng ảnh của bức
tranh nguyên thuỷ mà thôi. Mà cho dù anh có làm việc ấy đi
chăng nữa, chưa chắc gì khi anh trở lại, bức tranh ấy vẫn
chưa bị sóng cuốn trôi đi.
Hay là việc duy nhất mà anh có thể làm bây giờ,
là ngắm nhìn bức tranh có một không hai đó, thưởng thức cái
hay và đẹp của nó, cho đến khi nào con nước đến mang nó đi.
Đứng yên đó, anh không biết mình nên mừng vui hay buồn tiếc.
Mà bạn nghĩ sao, anh ta nên mừng vui hay tiếc
nuối? Thật ra thì chúng ta cũng đâu có khác gì mấy với anh
chàng ấy đâu bạn nhỉ!
Trong một ngày cuối năm, ngồi trong góc phòng
nhỏ, tôi cũng đang nhìn ngắm một bức tranh đẹp, với ý thức
rất rõ rằng thuỷ triều đang lên, và tất cả rồi cũng chỉ là
còn lại trong ký ức!
Trong cuộc sống, chúng ta cũng đã từng đối diện
với những hoàn cảnh như anh chàng ấy, có biết bao nhiêu
những hình ảnh mà ta muốn lưu giữ mãi, và cũng có biết bao
nhiêu những phiền muộn, mà ta cứ tưởng rằng chúng sẽ không
bao giờ đổi thay. Nhưng tất cả rồi cũng chỉ là phù du thôi,
cho dù đó là một hạnh phúc hay khổ đau.
Và sự nắm bắt của mình, đôi khi khiến ta cứ ngở
như tất cả sẽ không bao giờ thay đổi! Tôi đi xa nhà đã
lâu. Lần đầu tiên trở về là cũng sau gần 30 năm. Và tôi
cũng có dịp trở về thăm lại ngôi trường cũ của mình sau một
thời gian dài rất xa.
Tôi ghé ngang qua vào một buổi chiều hè, sau giờ
tan học nên ngôi trường vắng tênh. Bước vào lớp học cũ, ngồi
vào chiếc bàn ngày nào, nhìn lên bảng đen, vẫn chiếc bục
bằng xi măng, vẫn khung cửa sổ với tàng cây xanh lớn. Dường
như tôi vẫn ngữi thấy cũng một mùi gỗ ẩm ướt ấy!
Tôi đi theo dãy hành lang rộng và im vắng, tìm
đến một góc sân, ngày xưa cùng đám bè ngồi bàn chuyện tương
lai, chuyện của tuổi mới lớn. Bước lên chiếc cầu thang rộng
mà mỗi giờ tan học, bọn chúng tôi ồn ào theo nhau ra về.
Trường xưa dường như vẫn không có thay đổi bao
nhiêu, có thêm dãy nhà thư viện, phòng thí nghiệm mới xây,
nhưng tất cả vẫn còn như xưa, vẫn sân trường rộng tráng xi
măng, vẫn mấy cây phượng bóng mát, dãy lớp học vẫn có mặt y
như những ngày nào…
Đi dạo quanh ngôi trường cũ, tôi bất chợt nhận
thấy mình không có những xúc động như mình vẫn tưởng tượng
trước khi về lại thăm. Có gì thay đổi rồi chăng? Cảnh vật
không thay đổi, hay có lẽ chính mình đã thay đổi? Chắc là
vậy!
Nhưng chúng ta nhiều khi lại vô tình ít chịu
nghĩ đến điều ấy. Tôi bây giờ đâu phải là tôi của gần 30 năm
trước, tôi đâu có những suy tư, những hoài bão, những ước mơ
của ngày xưa nữa.
Nhưng trong ký ức mình vẫn cứ giữ nguyên và đóng
khung, như đó là một thực tại không bao giờ biến đổi. Bạn
có thấy vậy không, chúng ta đứng nhìn bức tranh trên bãi
cát, đang bị nước dâng lên cuốn trôi đi, tiếc nuối, nhưng
đâu hay rằng chính mình cũng đang bị xoá tan đi trong từng
mỗi giây phút!
Dòng Sông Vẫn Chảy Trôi
Ngày xưa đức Khổng Tử đứng nhìn một dòng sông
đang trôi và cất lời cảm thán Thệ giả như tư phù bất xả trú
dạ! "Ngày đêm chảy mãi thế này ư!" Một triết gia Hy Lạp
cũng nói rằng "Có ai tắm hai lần trong cùng một dòng sông
đâu!"
Thật vậy, cuộc đời vẫn cứ trôi chảy liên tục có
bao giờ ngừng nghỉ. Ta đâu có thể nào bước lại chỗ mình đứng
lần thứ hai bao giờ đâu. Không gian cũng vô thường như thời
gian.
Tôi thấy, chúng ta thường nghĩ rằng tuy cuộc đời
này thay đổi, nhưng mình thì bao giờ cũng vẫn vậy. Ta bao
giờ cũng vẫn mãi là ta. Ta dễ thấy được sự vô thường của
cuộc đời, nhưng ít khi chịu nhìn lại để thấy được cái vô
thường của chính mình.
Triết gia Heracleitus nói rất đúng, chúng ta
không bao giờ có thể nào bước chân xuống hai lần trong cùng
một dòng sông. Lần thứ nhì ta bước xuống, thì dòng sông ấy
đã khác với dòng sông lần trước rồi.
Nhưng bạn biết không, đức Phật còn nói thêm
rằng, người bước xuống dòng sông lần thứ hai ấy, cũng không
còn là một với người bước xuống dòng sông lần thứ nhất.
Không phải chỉ có dòng nước đã trôi đi mà chính ta cũng
không còn y như xưa nữa!
Vậy mà trong cuộc sống, nhiều khi ta cứ ôm ấp
mãi những khổ đau xưa cũ, như không có gì là thay đổi. Ta,
người làm khổ ta, và ngay chính nỗi muộn phiền ấy, tất cả
đâu còn như xưa nữa, nhưng mình thì vẫn cứ nuôi dưỡng và giữ
nó nguyên như vậy. Mà cái tưởng của mình thì bao giờ cũng
rất khác với sự thật!
Trước khi về lại trường cũ, tôi có những tưởng
tượng và ký ức về những kỷ niệm xưa. Nhưng khi đứng yên một
mình trước không gian ấy, ta lại chợt thấy rằng tất cả không
quan trọng và lớn lao như mình nghĩ. Ta bây giờ đã khác. Mặc
dù ta bao giờ cũng muốn đóng khung lại những gì trong quá
khứ, và không cho phép nó được đổi thay, nhưng làm sao ta có
thể tiếp xúc được với thực tại nếu ta không nhận thấy được
điều ấy bạn nhỉ!
Tôi thấy, thực tập buông bỏ có thể mang lại cho
ta rất nhiều hạnh phúc, và nhất là một thực tại mới!
Mùa đông năm nay trời chưa bắt đầu lạnh lắm,
nhưng vào những hôm trời âm u và có gió thì rất lạnh, mặc
hai ba lớp vào mà vẫn thấy không đủ ấm. Trên cao có những
đám mây xám che ngang khuất hết ánh nắng mặt trời.
Bạn biết không, từ dưới này thì những áng mây
xám trên cao ấy có vẽ như là một khối đặt, cố định. Nhưng
tôi nghe nói, thật ra bản chất của mây là 99.9% trống không.
Và vì bản chất của nó là rỗng không, cho nên nó sẽ tan biến
và đổi thay, bầu trời sẽ trở lại trong xanh, và nơi này sẽ
có ngàn tia nắng ấm.
Tôi nghĩ chúng ta cũng thế, chúng ta không cố
định và cũng rỗng không như những áng mây ấy! Dầu cuộc đời
có mất mát đến đâu, cũng sẽ không có gì là thật sự hư hao
hết. Và tôi nghĩ, cũng nhờ sự trống không ấy mà hạnh phúc
thật sự có thể có mặt, bạn có thấy vậy không, vì ta có dính
mắc vào một khổ đau nào đâu!
Những ngày vào đông cuối năm, buổi sáng ngồi với
một quyển sách hay và tách cà phê thơm là một hạnh phúc. Ở
bên này tôi lại bắt đầu quen uống cà phê lúc nào không hay.
Hôm về thăm nhà, ghé qua thăm thầy Nhuận Phổ,
thầy có rót mời tôi một tách trà, nhưng có lẽ thấy tôi không
đụng đến, nên Thầy mang ra cho tôi một ly nước lọc. Thầy
cũng khéo để ý!
Không hiểu sao, sau này khi uống trà tôi lại bị
khó ngủ, nhưng cà phê thì lại không sao hết. Đã nói là cái
gì cũng thay đổi mà! Những hôm lên tu viện, được ngồi uống
trà với thầy Viện Trưởng, thầy pha một tách nhỏ thật đậm,
vậy là tôi thức gần nguyên đêm. Với lại, bên đây vào tiệm
sách nào mình cũng có thể tìm được một ly cà phê nóng thơm
ngon hết. Thật tiện!
Còn Lại Tình Thương
Ở nơi này có bốn mùa rõ rệt. Trên con đường nhỏ
tôi đi mỗi ngày, có những buổi sáng bụi phấn hoa phủ xanh
trên những vũng nước mưa, và có những hôm tàng lá cây xanh
rợp bóng mát che mưa chở nắng, cũng có những ngày con đường
nhỏ được trải một thảm lá thu đầy màu sắc, và có những buổi
sáng tuyết phủ trắng xóa kín cả mặt hồ.
Nhưng con đường nhỏ của tôi bây giờ cũng biến
đổi nhiều theo sự phát triển của cuộc sống chung quanh. Khu
rừng nó đi ngang qua giờ đã thu nhỏ lại, với những cao ốc
lớn bắt đầu xuất hiện cùng với các sân cỏ rộng xanh tươi.
Tôi nhớ những năm trước, vào những ngày mưa đi
ngang qua đây, tôi phải bước rất cẩn trọng, vì có rất nhiều
con trùng đất bò ra đầy trên lối đi. Có những lúc nắng lên,
thỉnh thoảng tôi phải dừng lại "giúp" vài con trùng qua được
đến bờ bên kia, khi mặt đường bắt đầu khô nóng.
Nhưng bây giờ tôi không còn thấy có những con trùng đất ấy
nữa! Hai bên đường ngày nay là những sân cỏ xanh tươi rất
đẹp, được người chăm sóc kỹ lưỡng quanh năm.
Vào mùa lá đổ, tôi thấy người ta đến hút mang đi
hết ngàn chiếc lá khô từng đã làm tươi tốt thêm cho vùng đất
ấy. Họ dọn dẹp sân cỏ rất sạch sẽ, và mang đổ những chiếc lá
vàng ấy đến một nơi xa xôi nào khác. Bây giờ vùng đất này
được nuôi dưỡng thay thế vào bằng các phân bón hóa học.
Những bãi cỏ dường như xanh đẹp hơn xưa, nhưng
có lẽ nó đã trở nên một vùng đất chết. Sau những ngày mưa,
nắng lên, bây giờ chỉ có bước chân tôi trên một mặt đường
nhựa bốc đầy hơi nước.
Tôi nghe kể về Aldous Huxley, ông là một nhà
văn và cũng là một triết gia người Anh rất nổi tiếng của thế
kỷ 20. Thời gian ngắn trước khi ông mất, có người phỏng vấn
và hỏi ông rằng, ông đã học được gì từ cuộc sống của mình,
từ những vị thầy, và các đạo sư mà ông đã có dịp tiếp xúc?
Ông thinh lặng một hồi rồi đáp, "Tất cả chỉ là
như vầy 'Learning to be kind' !" Ta hãy tập sống làm sao để
mình trở nên dễ thương hơn, có từ tâm hơn, biết đối xử với
nhau bằng tình người hơn.
Trong một khóa tu học, một chị có chia sẻ với
chúng tôi về một bài thơ của bác chị viết:
"Trăm năm trước thì ta chưa có
Trăm năm sau có cũng như không
Cuộc đời sắc sắc không không
Trăm năm còn lại tấm lòng từ bi"
Cuộc đời này dù có hay không gì thì chúng ta vẫn
cần có một tình thương. Dù cuộc sống có biến đổi đến đâu
thì tình thương vẫn sẽ còn tồn tại mãi, bởi vì nó là chân
thật. Cái gì chân thật thì sẽ không bao giờ đổi thay phải
không bạn! Tình thương có một năng lượng mang lại hạnh
phúc, nó ôm ấp và chuyển hóa hết mọi khổ đau cho dầu có to
tát đến đâu!
Một tình thương cho chính mình, cho người khác
và cho thiên nhiên chung quanh ta. Thật ra chúng cũng chỉ
là một. Bạn biết không, tôi không nghĩ chúng ta phải cần có
một tâm đại từ, đại bi, một tình thương lớn mới có thể mang
lại hạnh phúc và chuyển hoá những khổ đau của cuộc đời.
Không phải tôi cho rằng tình thương lớn là không
cần thiết, nhưng tôi nghĩ rằng chúng ta phải bắt đầu với
chính mình, và chỉ cần bắt đầu với những tình thương nhỏ mà
thôi. Những tình thương mà ta có thể thực tập được, thể
hiện được, một tình thương cụ thể, nó sẽ làm sáng thêm cuộc
đời một chút. Mà bớt đi một chút khổ đau thôi, thì ta cũng
có thể mang lại cho cuộc sống này rất nhiều hạnh phúc rồi
phải không bạn!
Quyển "Hạnh phúc và Con đường tu học" của tôi
viết mấy năm trước, đang được xuất bản lại ở bên nhà. Đó
cũng là một niềm vui. Có một người quen xem bản thảo của
quyển sách ấy, và đề nghị tôi sửa lại một câu mình viết
trong đó.
Tôi có viết là "đời sống của người xuất gia chắc
chắn có nhiều những hạnh phúc nho nhỏ," anh ấy đề nghị tôi
nên bỏ đi chữ "nho nhỏ." Anh chia sẻ, chữ "hạnh phúc nho
nhỏ" ấy có thể gây ra sự hiểu lầm về đời sống xuất gia, một
cuộc sống đang hướng đến niềm hạnh phúc vô biên, tràn đầy
chứ không chỉ là nho nhỏ, vụn vặt...
Có lẽ anh nhận xét rất đúng, chúng ta có thể dễ
hiểu lầm. Nhưng theo tôi nghĩ thì chúng ta chỉ cần bắt đầu
bằng những hạnh phúc, những tình thương nhỏ thôi. Mà những
cái "nho nhỏ" ấy đâu phải dễ thực hiện phải không bạn?
Trong những ngày tu học ở đây, chúng tôi cũng cố
gắng thực tập những điều nho nhỏ ấy. Chúng tôi tập có ý
thức và thể hiện tình thương trong mỗi việc mình làm, cho dù
có vụn vặt đến đâu. Trước khi bước chân xuống giường, chúng
tôi được hướng dẫn tập dừng lại trong vài hơi thở và đọc
thầm:
Sáng, trưa, chiều và tối
Mọi loài hãy giữ gìn
Nếu dưới chân lỡ đạp
Xin nguyện chóng siêu sinh
Và khi cần trả lời điện thoại hay nói một điều
gì, chúng tôi cũng tập dừng lại và niệm thầm:
Tiếng đi ngoài ngàn dặm
Xây dựng niềm tin yêu
Mỗi lời là châu ngọc
Mỗi lời là gấm thêu
Chúng tôi tập làm những việc nho nhỏ ấy, trong
mỗi bước chân, trước mỗi lời nói của mình. Và tôi nghĩ
rằng, những việc nhỏ ấy tự nó cũng chính là một biểu hiện
của một tình thương rộng lớn.
Chúng tuy rất nhỏ nhưng vô cùng cần thiết. Nếu
chúng ta không thể sửa đổi được một tánh nhỏ của mình, thì
nói đến chuyện chuyển hóa khổ đau và mang lại hạnh phúc cho
cuộc đời cũng hơi khó và xa vời bạn nhỉ!
Bạn biết không, trong cuộc đời ta sẽ có những
ngày mà mình cho rằng rất quan trọng và đáng nhớ, ví dụ như
là ngày lễ ra trường, ngày đám cưới, những ngày ta ăn mừng
các thành đạt trong cuộc sống chẳng hạn.
Nhưng ta có thể quên rằng, ngày lễ ra trường có
được là do những ngày tháng học tập, ngày đám cưới có mặt là
do những năm tháng của thương yêu, những thành đạt là kết
quả của những cố gắng nho nhỏ.
Nhà văn Nhật Chiêu có chia sẻ rằng, một giọt
nước cũng là biển lớn, một tia nắng cũng là mặt trời, mà một
lá cỏ cũng đủ là thiên nhiên, và đó là một điều rất thật
phải không bạn?
Một Hạnh Phúc Không Đổi Thay
Trời đất vào cuối năm và cũng là một bắt đầu cho
năm mới. Chúng ta cũng như anh chàng trong câu truyện bức
tranh trên cát của Picasso, đối diện với một cuộc sống đầy
những đổi thay, có cố nắm bắt hay tránh né thì cũng chỉ mang
lại cho mình thêm những muộn phiền không cần thiết.
Cuộc đời này rồi vẫn sẽ tiếp tục có những nắng
mưa, những ngày họp mặt, những buổi chia tay, những ngày lễ
hội đông vui, hay những đêm dài lo âu, và cũng có những bất
ngờ mà ta không bao giờ đoán trước được… Nhưng giữa những
biến đổi ấy bao giờ cũng có một cái gì rất chân thật và sẽ
tồn tại mãi, đó là một tình thương phải không bạn!
Năm ngoái khi về quê nhà, có một người bạn rũ
chúng tôi cùng đi trên một chiếc thuyền rất tiện nghi, mình
sẽ được ngủ lại trong một vùng biển núi đẹp và hoang vắng,
để được nhìn buổi chiều hoàng hôn buông xuống sau đồi núi,
đêm cùng ngồi dưới bầu trời lấp lánh đầy sao, và buổi sáng
được ngắm mặt trời bình minh mọc giữa trời nước bao la.
Tôi cũng rất thích, nhưng không có dịp thực hiện
được điều ấy! Mà tôi cũng không mấy tiếc nuối, vì chúng tôi
cũng có dịp giúp các thầy cô đến mang lại những nụ cười cho
một bà mẹ mang thuốc về cho đứa con mình đang sốt, cho một
em nhỏ được tiếp tục mang sách đến trường, che lại vài mái
nhà cho bớt những nắng mưa…
Có cảnh bình minh hay trăng sao nào mà lại đẹp
hơn những nụ cười ấy bạn nhỉ! Và tôi cũng tin rằng đó là
những hạnh phúc mà sẽ không bao giờ đổi thay.
Nguyễn Duy Nhiên
08-30-2008 11:23:46
