Kinh Ma Ha Bát Nhã Ba La Mật
QUYỂN THỨ NHẤT

Hán dịch: Pháp Sư Cưu Ma La Thập
Việt dịch: Hòa Thượng Thích Trí Tịnh
PHẨM TU TẬP ÐÚNG THỨ BA

            Ðức Phật bảo ngài Xá-Lợi-Phất: "Lúc thật hành Bát-Nhã ba la mật, đại Bồ-Tát phải suy nghĩ như thế này:
           Bồ-Tát chỉ có danh tự, Phật cũng chỉ có danh tự, Bát-Nhã ba la mật củng chỉ có danh tự, sắc, thọ, tưởng, hành, thức cũng chỉ có danh tự.
           Này Xá-Lợi-Phất! Như ngã chúng sanh thọ giả, mạng giả, sanh giả, dưỡng dục giả, tác giả, sứ tác giả, khởi giả, sử khởi giả, thọ giả, sử thọ giả, tri giả, kiến giả đều là bất khả đắc tất cả. Vì là bất khả đắc nên rổng không. Vì rổng không nên chỉ dùng danh tự để tuyên nói.
           Ðại Bồ-Tát cũng thật hành Bát-Nhã ba la mật như vậy: chẳng thấy ngã, chẳng thấy chúng sanh, nhẫn đến chẳng thấy tri giả kiến giả. Những danh tự tuyên nói đó cũng chẳng thấy.
           Ðại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật như vậy hơn trên tất cả hàng Thanh Văn Bích-Chi Phật, trừ trí huệ của Phật, do vì tánh không, tác dụng bất khả đắc.
           Tại sao vậy? Vì đại Bồ-Tát này đối với những pháp danh tự cùng chỗ mà danh tự dính đến, tất cả đều bất khả đắc.
           Này Xá-Lợi-Phất! Ðại Bồ-Tát có thể thật hành như vậy đó là thật hành Bát-Nhã ba la mật.
           Ví như số Tỳ-Kheo nhiều bằng số tre lau mía mè lúa đậu lùm rừng đầy cả cõi Diêm-Phù-Ðề, tất cả đều có trí huệ như Xá-Lợi-Phất, Ðại Mục-Kiền-Liên, đem tất cả trí huệ ấy muốn so sánh với trí huệ của Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật, thời không bằng một phần trăm, không bằng một phần ngàn, không bằng một phần trăm ngàn ức, nhẫn đến không bằng một phần ví dụ.
           Tại sao vậy? Vì dùng trí huệ này mà Bồ-Tát độ thoát tất cả chúng sanh.
           Này Xá-Lợi-Phất! Không nói đến như Xá-Lợi-Phất và Ðại Mục-Kiền-Liên đầy cõi Diêm-Phù-Ðề, mà ví như đầy cả cõi Ðại-Thiên, hoặc nhẫn đến đầy cả hằng sa thế giới ở mười phương, đem tất cả trí huệ ấy muốn so sánh với trí huệ của Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật cũng không bằng một phần trăm, nhẫn đến không bằng một phần ví dụ.
           Này Xá-Lợi-Phất! Ðại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật, một ngày tu tập trí huệ hơn tất cả hàng Thanh-Văn Bích-Chi Phật.
           Ngài Xá-Lợi-Phất thưa: "Bạch đức Thế-Tôn! Trí huệ của hàng Thanh-Văn, Tu-Ðà-Hoàn, Tu Ðà Hàm, A-Na-Hàm, A-La-Hán, trí huệ của hàng Bích-Chi Phật, trí huệ của Phật, những trí huệ này không sai biệt không chống trái nhau, đều là vô-sanh-tánh không. Nếu đã là pháp vô-sanh-tánh không chẳng trái nhau thời là không sai khác nhau. Cớ sao đức Thế-Tôn lại dạy rằng Bồ-Tát thật hành bát-Nhã ba la mật một ngày tu tập trí huệ hơn trên tất cả hàng Thanh-Văn Bích-Chi Phật?"
           Phật nói: "Ðại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật một ngày tu tập trí huệ, tâm niệm rằng: ta hành đạo trí huệ lợi ích tất cả chúng sanh, ta sẽ dùng nhứt-thiết chủng trí biết rõ tất cả pháp độ thoát tất cả chúng sanh.
            Này Xá-Lợi-Phất! ý của ông nghĩ thế nào, trí huệ của hàng Thanh-Văn Bích-Chi Phật có những sự như vậy không?
            - Bạch đức Thế-Tôn! Không ạ.
            - Này Xá-Lợi-Phất! Hàng Thanh-Văn Bích-Chi Phật có quan niệm này: Ta sẽ thành vô thượng bồ đề độ thoát tất cả chúng sanh làm cho họ đều được vô-dư-y Niết-Bàn, như chư đại Bồ-Tát không?
            - Bạch đức Thế-Tôn! Không ạ.
            - Này Xá-Lợi-Phất! Do những cớ trên đây nên biết rằng trí huệ của hàng Thanh-Văn Bích Chi Phật sánh với trí huệ của đại Bồ-Tát không bằng một phần trăm nhẫn đến không bằng một phần thí dụ.
           Này Xá-Lợi-Phất! Hàng Thanh Văn Bích Chi Phật có quan niệm này: Ta thật hành sáu ba la mật thành tựu chúng sanh trang nghiêm Phật độ, đầy đủ mười trí lực bốn vô sở úy, bốn vô ngại trí, mười tám pháp bất cộng độ thoát vô lượng vô số chúng sanh đến quả Niết-bàn như chư đại Bồ-tát không?
            - Bạch đức Thế Tôn! Không ạ.
            - Này Xá-Lợi-Phất! Ví như loài đom đóm kia chẳng bao giờ nghĩ rằng mình như mặt nhựt mọc lên phóng ánh sáng chiếu khắp Diêm-Phù-Ðề.
           Cũng vậy, hàng Thanh-Văn Bích Chi Phật chẳng có quan niệm như đại Bồ-tát: Ta thật hành sáu ba la mật nhẫn đến mười tám pháp bất cộng được vô thượng bồ đề độ vô lượng vô số chúng sanh đến quả Niết-Bàn.
           Ngài Xá-Lợi-Phất thưa: "Bạch đức Thế-Tôn! Thế nào là đại Bồ-Tát hơn bực Thanh-Văn Bích-Chi Phật mà đến bực bất thối chuyển thanh tịnh Phật đạo?"
           Ðức Phật nói: "Này Xá-Lợi-Phất! Ðại Bồ-Tát từ lúc sơ-phát-tâm thật hành sáu ba la mật an trụ nơi pháp không vô tướng vô tác, có thể vượt hơn bực Thanh-Văn Bích Chi Phật mà đến bực bất thối chuyển thanh tịnh Phật đạo.
            - Bạch đức Thế-Tôn! Ðại Bồ-Tát an trụ bực nào mà có thể làm phước điền cho hàng Thanh-Văn Bích-Chi Phật?
            Này Xá-Lợi-Phất! Từ lúc sơ phát tâm thật hành sáu ba la mật nhẫn đến lúc ngồi đạo tràng thành vô thượng bồ đề, trong khoảng thời gian ấy, luôn thường làm phước điền cho hàng Thanh-Văn Bích Chi Phật.
           Tại sao vậy? Vì do có nhơn duyên của đại Bồ-tát nên những thiện pháp của thế gian phát sanh. Như những pháp thập thiện, ngũ giới, bát quan trai, tứ thiền, tứ vô lượng tâm, tứ vô sắc định, tứ niệm xứ, tứ chánh cần, tứ như ý túc, ngũ căn, ngũ lực, thất giác phần, bát thánh đạo phần, lục ba la mật, thập bát không, thập lực, tứ vô úy, tứ vô ngại trí, thập bát bất cộng, đại từ, đại bi, nhứt thiết chủng trí, do nhơn duyên của Bồ-Tát mà những pháp này hiện ra trên thế gian. Cũng do nhơn duyên của Bồ-Tát mà những đại tộc Sát-Ðế-Lợi, bà-La-Môn, Cư Sĩ, Tứ Thiên-Vương nhẫn đến Phi Phi Tưởng Thiên, Tu-Ðà-Hoàn, Tư-Ðà-Hàm, A-Na-Hàm, A-La-Hán, Bích Chi Phật và Phật-Ðà đều xuất hiện trên thế gian.
            - Bạch đức Thế-Tôn! Ðại Bồ-Tát có thanh tịnh xong phước bố thí chăng?
            - Này Xá-Lợi-Phất! Không có. Vì bổn lai đã thanh tịnh xong.
           Này Xá-Lợi-Phất! Ðại Bồ-Tát là vị thí chủ bố thí những thiện pháp như thập thiện, ngũ giới nhẫn đến nhứt-thiết chủng-trí.
           Ngài Xá-Lợi-Phất thưa: "Bạch đức Thế-Tôn! Thế nào đại Bồ-Tát tu tập đúng Bát-Nhã ba la mật tương ứng với Bát-Nhã ba la mật?
           Ðức Phật nói: "Này Xá-Lợi-Phất! Ðại Bồ-Tát tu tập đúng sắc không, tu tập đúng thọ, tưởng, hành, thức không, đây gọi là tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Lại này Xá-Lợi-Phất! Ðại Bồ-tát tu tập đúng nhãn không, tu tập đúng nhĩ, tĩ, thiệt, thân, tâm không, đây là tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Ðại Bồ-tát tu tập đúng sắc không, tu tập đúng thinh, hương, vị, xúc, pháp không, đây gọi là tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Ðại Bồ-tát tu tập đúng nhãn-giới không, đúng sắc giới không, nhãn thức giới không, nhẫn đến tu tập đúng ý thức giới không, đây gọi là tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Ðại Bồ-Tát tu tập đúng khổ không, tu tập đúng tập, diệt, đạo không, đây gọi là tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Ðại Bồ-tát tu tập đúng vô minh không, tu tập đúng hành, thức, danh sắc, lục nhập, xúc, thọ, ái, thủ, hữu, sanh, lão, tử không, đây gọi là tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Ðại Bồ-tát tu tập đúng tất cả các pháp không, hoặc hữu vi hoặc vô vi, đây gọi là tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Lại này Xá-Lợi-Phất! Ðại Bồ-Tát tu tập đúng tánh không, tự tướng không, chư pháp không, vô sở đắc không, vô pháp không, hữu pháp không, vô pháp hữu pháp không bảy môn không, đây gọi là tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Này Xá-Lợi-Phất! Lúc tu tập bảy môn không, đại Bồ-Tát chẳng thấy sắc hoặc tương ứng hoặc không tương ứng, chẳng thấy thọ, tưởng, hành, thức, hoặc tương ứng hay không tương ứng, chẳng thấy sắc hoặc sanh tướng hay diệt-tướng, chẳng thấy thọ, tưởng, hành, thức hoặc sanh-tướng hay diệt-tướng, chẳng thấy sắc hoặc cấu tướng hay tịnh tướng, chẳng thấy thọ, tưởng, hành, thức, hoặc cấu-tướng hay tịnh tướng, chẳng thấy sắc hiệp với thọ, chẳng thấy thọ hiệp với tưởng, chẳng thấy tưởng hiệp với hành, chẳng thấy hành hiệp với thức. Tại sao vậy? Vì tánh của các pháp vốn rổng không nên không có pháp nào hiệp với pháp nào.
           Này Xá-Lợi-Phất! Trong sắc không chẳng có sắc, trong thọ không, tưởng không, hành không, thức không chẳng có thọ tưởng hành thức.
           Này Xá-Lợi-Phất! Vì sắc rổng không nên không có tướng não hoại, vì thọ rổng nên không có tướng thọ, vì tưởng rổng không nên không có tướng biết, vì hành rổng không nên không có tướng tác giả, vì thức rổng không nên không có tướng tri giác. Tại sao vậy? Vì chẳng phải sắc khác với không, cũng chẳng phải không khác với sắc, mà sắc chính là không và không chính là sắc, thọ tưởng hành thức chính là không và không chính là thọ tưởng hành thức.
           Này Xá-Lợi-Phất! Tướng rổng không của các pháp vốn chẳng sanh chẳng diệt chẳng cấu chẳng tịnh chẳng tăng chẳng giảm, chẳng phải quá khứ vị lai hiện tại, vì thế nên trong không-pháp ấy không có sắc thọ tưởng hành thức, không có nhãn nhĩ, tĩ, thiệt, thân, ý, không có sắc thinh hương vị xúc pháp, không có nhãn giới nhẫn đến không có ý thưc giới, không có vô minh cũng không có vô minh tận, nhẫn đến không có lão tử, cũng không có lão tử tận, không có khổ tập diệt đạo, không có trí cũng không có đắc, không có Tu-Ðà-Hoàn, và quả Tu-Ðà-Hoàn, không có Tư-Ðà-Hàm, A-Na-Hàm, A La Hán, Bích-Chi Phật và Phật cũng không có quả Tư-Ðà-Hàm quả A-Na-Hàm quả A-La-Hán quả Bích Chi Phật và quả Phật.
           Ðại Bồ-tát tu tập đúng như vậy gọi là tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Này Xá-Lợi-Phất! Lúc thật hành Bát-Nhã ba la mật, đại Bồ-Tát chẳng thấy Bát-Nhã ba la mật hoặc tương ứng hoặc chẳng tương ứng, cũng chẳng thấy Ðàn-na ba la mật, Thi-La ba la mật, Sằn-Ðề ba la mật, Tỳ-Lê-Gia ba la mật và Thiền-Na ba la mật hoặc tương ứng hay chẳng tương ứng. Ðại Bồ Tát cũng chẳng thấy sắc, thọ, tưởng, hành, thức, chẳng thấy nhãn, nhĩ, tĩ, thiệt, thân, ý, chẳng thấy sắc, thinh, hương, vị, xúc, pháp, chẳng thấy nhãn giới đến ý thức giới hoặc tương ứng hay chẳng tương ứng. Ðại Bồ-tát cũng chẳng thấy tứ niệm xứ đến bát-thánh-đạo-phần nhẫn đến nhứt thiết chủng trí hoặc tương ứng hay chẳng tương ứng.
           Như trên đây, này Xá-Lợi-Phất! Phải biết đó là đại Bồ-Tát tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Lại này Xá-Lợi-Phất! Lúc đại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật, không chẳng hiệp với không, vô tướng chẳng hiệp với vô tướng, vô tác chẳng hiệp với vô tác. Tại sao vậy? Vì không vô tướng và vô tác chẳng có hiệp với chẳng hiệp.
           Ðại Bồ-Tát tu tập đúng như vậy gọi là tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Lại này Xá-Lợi-Phất! Lúc thật hành Bát-Nhã ba la mật, đại Bồ-Tát nhập vào tự tướng không của các pháp, nhập xong, nơi sắc, thọ, tưởng, hành, thức, Bồ-Tát chẳng cho là hiệp chẳng cho là chẳng hiệp, sắc, thọ, tưởng, hành, thức chẳng hiệp với tiền-tế cũng chẳng hiệp với hậu-tế chẳng hiệp với hiện tại. Tại sao vậy? Vì Bồ-Tát chẳng thấy tiền-tế chẳng thấy hậu-tế cũng chẳng thấy hiện tại.
           Này Xá-Lợi-Phất! Ðại Bồ-Tát lúc thật hành Bát-Nhã ba la mật, vì tam tế là danh từ rổng không, nên tiền tế chẳng hiệp với hậu tế, hậu tế chẳng hiệp với tiền tế, hiện tại chẳng hiệp với tiền tế hậu tế, tiền tế với hậu tế cũng chẳng hiệp với hiện tại. Như đây gọi là tương ứng với Bát-Nhhã ba la mật. Này Xá-Lợi-Phất! Ðại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật, nhứt thiết trí chẳng hiệp với đời quá khứ đời vị lai đời hiện tại. Tại saovậy? Vì đời quá khứ, đời vị lai, đời hiện tại đều còn chẳng thể thấy huống là có hiệp. Như đây gọi là tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Này Xá-Lợi-Phất! Ðại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật, vì sắc, thọ, tưởng, hành, thức chẳng thể thấy, vì nhãn đến ý chẳng thể thấy, vì sắc nhẫn đến pháp chẳng thể thấy, vì nhãn thức đến ý thức chẳng thể thấy nên sắc thọ đến ý thức đều chẳng hiệp với nhứt thiết trí. Như đây gọi là tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Này Xá-Lợi-Phất! Ðại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật, vì Ðàn-na ba la mật đến Bát-Nhã ba la mật đều chẳng thể thấy nên đàn na đến Bát-Nhã ba la mật chẳng hiệp với nhứt thiết trí. Vì tứ niệm xứ đến bát thánh đạo phần nhẫn đến thập-lực thập-bát-bất-cộng-pháp đều chẳng thể thấy nên tất cả đều chẳng hiệp với nhứt thiết trí. Như đây gọi là tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Này Xá-Lợi-Phất! Ðại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật, Phật và bồ đề chẳng hiệp với nhứt thiết trí. Tại sao vậy? Vì Phật chính là nhứt thiết trí, bồ đề cũng chính là nhứt thiết trí, nhứt thiết trí cũng chính là Phật cũng chính là bồ đề. Như đây gọi là tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Này Xá-Lợi-Phất! Lúc thật hành Bát-Nhã ba la mật, đại Bồ-Tát chẳng tu tập sắc là hữu hay là vô, chẳng tu tập sắc là hữu thường hay là vô thường, chẳng tu tập sắc là khổ hay là lạc, chẳng tu tập sắc là ngã hay là phi ngã, chẳng tu tập sắc là tịch diệt hay là chẳng tịch diệt, chẳng tu tập sắc là rổng không hay là chẳng phải rổng không, chẳng tu tập sắc là hữu tướng hay là vô tướng, chẳng tu tập sắc là hữu tác hay vô tác, thọ tưởng hành thức cũng như vậy. Như đây gọi là tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Lúc thật hành Bát-Nhã ba la mật, đại Bồ-Tát chẳng có quan niệm là ta thật hành hay chẳng thật hành Bát-Nhã ba la mật, cũng chẳng có quan niệm chẳng phải thật hành cùng chẳng phải thật hành. Như đây gọi là tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Lại này Xá-Lợi-Phất! Chẳng vì Bát-Nhã ba la mật mà đại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật. Cũng chẳng vì Ðàn-Na, Thi-La, Sằn-Ðề, Thi-Lê-Gia, Thiền-na ba la mật, cũng chẳng vì bực bất thối chuyển thành tựu chúng sanh thanh tịnh Phật độ, cũng chẳng vì thập lực, tứ vô úy, tứ vô ngại trí, thập bát bất cộng pháp mà đại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật. Cũng chẳng vì nội-không ngoại-không nội-ngoại-không không-không đại-không đệ-nhứt-nghĩa-không hữu-vi-không vô-vi-không tất cánh không, vô-thỉ-không, tán không, tánh-không, chư-pháp-không, tự tướng không, bất-khả-đắc không, vô pháp không, hữu-pháp-không, vô-pháp-hữu-pháp-không, cũng chẳng vì như pháp-tánh thiệt tế mà đại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật. Tại sao vậy? Vì lúc thật hành Bát-Nhã ba la mật, đại Bồ-Tát chẳng phá hoại tướng của các pháp. Tu tập đúng như đấy thời gọi là tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Lại này Xá-Lợi-Phất! Chẳng vì thiên nhãn thiên nhĩ tha-tâm túc-mạng thần-túc lậu-tận sáu môn thần thông mà đại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật. Tại sao vậy? Vì lúc thật hành, đại Bồ-Tát chẳng còn thấy Bát-Nhã ba la mật huống là thấy Bồ-Tát thần thông. Như đây gọi là tương ứng với Bát Nhã ba la mật.
           Này Xá-Lợi-Phất! Lúc thật hành Bát-Nhã ba la mật, đại Bồ-Tát chẳng quan niệm rằng ta dùng như-ý thần thông bay đến phương đông cùng bay đến khắp mười phương để cúng dường hằng sa chư Phật, cũng chẳng quan niệm rằng ta dùng thiên nhĩ nghe hằng sa chư Phật mười phương thuyết pháp, dùng tha-tâm-trí biết tâm niệm của hằng sa chúng sanh mười phương, dùng túc-trí-mạng biết việc làm của vô lượng đời của hằng sa chúng sanh ở mười phương, cũng chẳng nghĩ rằng ta dùng thiên nhãn thấy hằng sa chúng sanh chết đây sanh về nơi kia. Như đây gọi là đại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật tương ứng với Bát-Nhã ba la mật và cũng có thể độ thoát vô lượng vô số chúng sanh.
            Này Xá-Lợi-Phất! Ðại Bồ-tát có thể thật hành Bát-Nhã ba la mật như vậy thời ác-ma không hại được, tất cả sự việc thế gian đều tùy ý muốn, hằng sa chư Phật mười phương đều ủng hộ cho Bồ-Tát này chẳng sa vào hàng Thanh-Văn Bích-Chi Phật. Chư thiên từ Tứ-Vương đến Sắc-Cứu-Cánh-Thiên cũng đều ủng hộ Bồ-Tát giúp thêm mtự tại. Nếu Bồ-Tát này đã có trọng tội thì hiện đời bị báo nhẹ, tại sao vậy, vì Bồ-tát này dùng lòng từ bình đẳng lợi ích chúng sanh. Như đây gọi là tương ứng với Bát Nhã ba la mật.
           Này Xá-Lợi-Phất! Lúc thật hành Bát-Nhã ba la mật, đại Bồ-Tát mau được các môn đà-la-ni và các môn tam muội, sanh về đâu cũng thường gặp chư Phật mãi đến khi chứng quả vô thượng bồ đề không bao giờ rời chư Phật. Ðây gọi là tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Này Xá-Lợi-Phất! Lúc thật hành Bát-Nhã ba la mật, đại Bồ-Tát chẳng nghĩ rằng có pháp này với pháp khác, hoặc hiệp hay chẳng hiệp nhau, hoặc bằng hay chẳng bằng nhau. Tại sao vậy? Vì đại Bồ-Tát chẳng thấy có pháp này cùng những pháp khác, hoặc hiệp, hoặc bằng, hay chẳng hiệp chẳng bằng. Ðây gọi là tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Này Xá-Lợi-Phất! Lúc thật hành Bát-Nhã ba la mật, đại Bồ-Tát chẳng nghĩ rằng ta sẽ chóng được Pháp-tánh hoặc chẳng được. Tại sao vậy? Vì pháp tánhchẳng phải là tướng được. Ðây gọi là tu tập tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Lại này Xá-Lợi-Phất! Lúc thật hành Bát-Nhã ba la mật, đại Bồ-Tát chẳng thấy có pháp nào ra ngoài pháp tánh, cũng chẳng nghĩ rằng pháp tánh khác với các pháp, cũng chẳng nghĩ rằng pháp này có thể được pháp tánh hay chẳng được. Tại sao vậy? Vì đại Bồ-Tát chẳng thấy dùng pháp này có thể được pháp tánh hay chẳng được pháp tánh. Ðại Bồ-Tát tu tập đúng như đây thời gọi là tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Này Xá-Lợi-Phất! Lúc đại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật, pháp tánh chẳng hiệp với không, không cũng chẳng hiệp với pháp tánh. Ðây gọi là tương ứng với Bát-Nhã ba la mật.
           Này Xá-Lợi-Phất! Lúc đại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật, nhãn giới chẳng hiệp với không, không cũng chẳng hiệp với nhãn giới, sắc giới chẳng hiệp với không, không cũng chẳng hiệp với sắc giới, nhãn thức giới chẳng hiệp với không, không cũng chẳng hiệp với nhãn thức giới, nhẫn đến ý giới, pháp giới và ý thức giới chẳng hiệp với không, không cũng chẳng hiệp với ý giới, pháp giới và ý thức giới. Tương ứng không như vậy gọi là tương ứng đệ nhứt.
           Này Xá-Lợi-Phất! Bồ-Tát thật hành pháp không chẳng sa vào hàng Thanh-Văn Bích Chi Phật, có thể thanh tịnh Phật độ thành tựu chúng sanh, chóng được vô thượng bồ đề.
           Này Xá-Lợi-Phất! Trong các môn tương tứng, thời tương ứng với Bát-Nhã ba la mật là tối đệ nhứt, là tối-tôn, tối thắng tối diệu không có gì trên. Tại sao vậy? Vì đại Bồ-Tát này thật hành tương ứng với Bát-Nhã ba la mật, chính đó là không vô tướng vô tác. Phải biết rằng Bồ-Tát này như đã được thọ ký hoặc đã gần được thọ ký.
           Này Xá-Lợi-Phất! Ðại Bồ-Tát tương ứng như vậy có thể làm lợi ích cho vô lượng vô số chúng sanh. Ðại Bồ-Tát này cũng chẳng nghĩ rằng ta tương ứng với Bát-Nhã ba la mật,chư Phật sẽ thọ ký cho ta, ta sẽ gần được thọ ký, ta sẽ thanh tịnh Phật độ, sẽ thành Phật chuyển pháp luân. Tại sao vậy? Vì đại Bồ-Tát này cũng chẳng thấy có pháp nào ra ngoài pháp tánh, cũng chẳng thấy pháp nào thật hành Bát-Nhã ba la mật, chẳng thấy có pháp nào được Phật thọ ký, chẳng thấy có pháp nào thành Phật chuyển pháp luân. Tại sao vậy? Vì lúc thật hành Bát-Nhã ba la mật, đại Bồ-Tát chẳng sanh tướng ngã tướng chúng sanh nhẫn đến chẳng sanh tướng tri-giả, tướng kiến giả. Tại sao vậy? Vì chúng sanh rốt ráo bất sanh bất diệt, chúng sanh không có sanh không có diệt. Nếu các pháp đã không có tướng sanh diệt thời làm sao lại có pháp thật hành Bát-Nhã ba la mật.
           Này Xá-Lợi-Phất! Thế nên vì đại Bồ-Tát chẳng thấy chúng sanh đó chính là thật hành Bát-Nhã ba la mật. Tại sao vậy? Vì cúng sanh là bất thọ là không, là bất-khả-đắc là ly, chính đây là thật hành Bát-Nhã ba la mật.
           Này Xá-Lợi-Phất! Trong các môn tương ứng của đại Bồ-Tát, tương ứng với không là tối-đệ-nhứt. Tương ứng với không đây hơn tất cả các môn tương ứng.
           Ðại Bồ-Tát tu tập pháp không như vậy có thể phát sanh đại từ đại bi, chẳng sanh những tâm xan-lẫn, phạm giới, sân hận, giải đãi, tán loạn, vô trí.