Kinh Ma Ha Bát Nhã Ba La Mật
QUYỂN THỨ TƯ

Hán dịch: Pháp Sư Cưu Ma La Thập
Việt dịch: Hòa Thượng Thích Trí Tịnh
PHẨM ẢO HỌC THỨ MƯỜI MỘT

            Ngài Tu Bồ Ðề thưa: "Bạch đức Thế-Tôn! Nếu sẽ có người hỏi rằng: ảo nhơn học Bát-Nhã ba la mật nhẫn đến đàn na ba la mật, ảo nhơn học tứ niệm xứ nhẫn đến mười tám pháp bất cộng có được nhứt thiết chủng trí chăng? Thời con sẽ phải giải đáp thế nào?"
            Ðức Phật nói: "Này Tu Bồ Ðề! Phật hỏi lại ông, tùy ý ông đáp lời Phật.
            Này Tu Bồ Ðề! Sắc với ảo có khác nhau chăng? Thọ tưởng hành thức có khác nhau chăng?"
            - Bạch đức Thế-Tôn! Không khác.
            - Này Tu Bồ Ðề! Nhãn đến ý, sắc đến pháp, nhãn giới đến ý thức giới cùng với ảo có khác nhau chăng?
            - Bạch đức Thế-Tôn! Không khác.
            - Này Tu Bồ Ðề! Sáu ba la mật tứ niệm xứ đến mười tám pháp bất cộng với ảo có khác nhau chăng?
            - Bạch đức Thế-Tôn! Không khác nhau.
            - Này Tu Bồ Ðề! Vô thượng chánh đẳng chánh giác với ảo có khác nhau chăng?
            - Bạch đức Thế-Tôn! Không khác. Tại sao vậy? Vì sắc chẳng khác ảo, ảo chẳng khác sắc, sắc tức là ảo, ảo tức là sắc. Nhẫn đến vì vô thượng chánh đẳng chánh giác chẳng khác ảo, ảo chẳng khác vô thượng chánh đẳng chánh giác, vô thượng chánh đẳng chánh giác chính là ảo, ảo tức là vô thượng chánh đẳng chánh giác.
            - Này Tu Bồ Ðề! Ảo có cấu có tịnh chăng?
            - Bạch đức Thế-Tôn! Không vậy.
            - Này Tu Bôò Ðề! Ảo có sanh có diệt chăng?
            - Bạch đức Thế-Tôn! Không vậy.
            - Này Tu Bồ Ðề! Nếu ảo chẳng sanh chẳng diệt, ảo này có thể học Bát-Nhã ba la mật sẽ được nhứt thiết chủng trí chăng?
            - Bạch đức Thế-Tôn! Không vậy.
            - Này Tu Bồ Ðề! Ngũ ấm giả danh có phải là Bồ-Tát chăng?
            - Bạch đức Thế-Tôn! Phải.
            - Này Tu Bồ Ðề! Ngũ ấm giả danh có sanh diệt cấu tịnh chăng?
            - Bạch đức Thế-Tôn! Không vậy.
            - Này Tu Bồ Ðề! Nếu những pháp chỉ có danh tự, chẳng phải thân ngữ ý, chẳng phải thân nghiệp ngữ nghiệp ý nghiệp, chẳng sanh chẳng diệt chẳng cấu chẳng tịnh, thời có thể học Bát-Nhã ba la mật được nhứt thiết chủng trí chăng?
            - Bạch đức Thế-Tôn! Không vậy.
            - Này Tu Bồ Ðề! Nếu đại Bồ-Tát có thể học Bát-Nhã ba la mật như vậy thời sẽ được nhứt thiết chủng trí. Tại sao vậy? Vì vô sở đắc vậy.
            - Bạch đức Thế-Tôn! Ðại Bồ-Tát phải như vậy mà học Bát-Nhã ba la mật được vô thượng bồ đề như ảo nhơn học. Tại sao vậy? Nên biết rằng ngũ ấm tức là ảo nhơn, ảo nhơn tức là ngũ ấm.
            - Này Tu Bồ Ðề! Ngũ ấm ấy học Bát-Nhã ba la mật được nhứt thiết chủng trí chăng?
            - Bạch đức Thế-Tôn! Không vậy. Vì ngũ ấm này tánh vô sở hữu. Tánh vô sở hữu cũng là bất khả đắc.
            - Này Tu Bồ Ðề! Ngũ ấm như mộng như ảnh như hưởng như dương diệm như biến hóa học Bát-Nhã ba la mật sẽ được nhứt thiết chủng trí chăng?
            - Bạch đức Thế-Tôn! Không vậy. Vì mộng tánh nhẫn đến biến hóa tánh vô sở hữu. Tánh vô sở hữu cũng là bất khả đắc.
            Lục tình cũng như vậy. Ngũ ấm tức là lục tình, lục tình tức là ngũ ấm.
            Vì những pháp ấy đều là nội không nhẫn đến vô pháp hữu pháp không nên bất khả đắc.
            Bạch đức Thế-Tôn! Bồ-Tát mới phát tâm nghe nói Bát-Nhã ba la mật có kinh sợ rụt rè chăng?
            - Này Tu Bồ Ðề! Bồ-Tát mới phát tâm đối với Bát-Nhã ba la mật, nếu không phương tiện cũng không gặp đươc bực thiện tri thức, hoặc có kinh sợ hoặc rụt rè.
            - Bạch đức Thế-Tôn! Gì là phương tiện mà Bồ-Tát thật hành theo đó được chẳng kinh sợ rụt rè đối với Bát-Nhã ba la mật?
            - Này Tu Bồ-Ðề! Có Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật đúng với tâm nhứt thiết chủng trí quán tướng vô thường của ngũ uẩn cũng bất khả đắc. Ðây gọi là có phương tiện.
            Quán tướng khổ tướng vô ngã của ngũ uẩn cũng bất khả đắc. Ðây gọi là có phương tiện.
            Quán tướng không, tướng vô tướng, tướng vô tác của ngũ uẩn cũng bất khả đắc. Ðây gọi là có phương tiện.
            Quán tướng ly, tướng tịch diệt của ngũ uẩn cũng bất kả đắc. Ðây gọi là đại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật có phương tiện.
            Này Tu Bồ Ðề! Ðại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật quán tướng vô thường của ngũ uẩn cũng là bất khả đắc, quán tướng khổ, tướng vô ngã, tướng vô tướng, tướng vô tác, tướng ly, tướng tịch diệt của ngũ uẩn cũng là bất khả đắc. Bấy giờ đại Bồ-Tát nghĩ rằng tôi nên vì tất cả chúng sanh mà giảng thuyết tướng vô thường cũng là bất khả đắc, tướng khổ tướng vô ngã nhẫn đến tướng tịch diệt cũng là bất khả đắc. Ðây gọi là Bồ-Tát đàn na ba la mật.
            Lại nữa, này Tu Bồ Ðề! Ðại Bồ-Tát chẳng dùng tâm Thanh Văn Bích Chi Phật để quán ngũ uẩn vô thường cũng bất khả đắc. Ðây gọi là Bồ-Tát thi la ba la mật.
            Lại nữa, này Tu Bồ Ðề! Ðại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật nhẫn thọ ưa thích nơi tướng vô thường nhẫn đến tướng tịch diệt của các pháp cũng là bất khả đắc. Ðây gọi là Bồ-Tát sằn đề ba la mật.
            Lại nữa, này Tu Bồ Ðề! Ðại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật đúng với tâm nhứt thiết chủng trí quán tướng vô thường nhẫn đến tướng tịch diệt của ngũ uẩn cũng bất khả đắc, chẳng rời bỏ, chẳng thôi nghỉ. Ðây gọi là đại Bồ-Tát tỳ lê gia ba la mật.
            Lại nữa, Tu Bồ Ðề! Ðại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật chẳng móng khởi tâm Thanh Văn Bích Chi Phật cùng những tâm bất thiện khác. ÐÂy gọi là đại Bô-Tát thiền na ba la mật.
            Lại nữa, này Tu Bồ Ðề! Ðại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật suy nghĩ như vầy: chẳng do không sắc nên sắc là không, mà sắc tức là không, không tức là sắc. Thọ tưởng hành thức nhẫn đến ý thức giới cũng như vậy, chẳng phải do không ý thức giới nên ý thức giới là không, mà ý thức giới tức là không, không tức là ý thức giới. Tứ niệm xứ nhẫn đến mười tám pháp bất cộng cũng như vậy, chẳng phải do không pháp bất cộng nên pháp bất cộng là không, mà pháp bất cộng tức là không, không tức là pháp bất cộng. Ðại Bồ-Tát thật hành Bát-Nhã ba la mật như vậy không có kinh sợ rụt rè.
            Ngài Tu Bồ Ðề thưa: "Bạch đức Thế-Tôn! Thế nào là đại Bồ-Tát được được bực thiện tri thức hộ trì nên chẳng kinh sợ rụt rè?"
            Ðức Phật nói: "Này Tu Bồ Ðề! Có thiện tri thức giảng thuyết sắc nhẫn đến ý thức giới vô thường khổ vô ngã nhẫn đến tịch diệt cũng đều bất khả đắc, gìn giữ thiện căn này chẳng hướng về Thanh Văn Bích Chi Phật đạo mà chỉ hướng về nhứt thiết chủng trí, đây gọi là bực thiện tri thức của đại Bồ-Tát."
            Này Tu Bồ Ðề! Có thiện tri thức giảng thuyết tu tứ niệm xứ nhẫn đến tu mười tám pháp bất cộng cũng là bất khả đắc, giữ gìn thiện căn này chẳng hướng về Thanh Văn Bích Chi Phật đạo, chỉ hướng về nhứt thiết chủng trí , đây gọi là bực thiện tri thức của đại Bồ-Tát.
            Ngài Tu Bồ Ðề thưa: Bạch đức Thế-Tôn! Thế nào là Bồ-Tát vì không phương tiện và theo ác tri thức nên kinh sợ rụt rè khi nghe nói Bát-Nhã ba la mật này?"
            Ðức Phật nói: "Này Tu Bồ Ðề! Bồ-Tát rời tâm nhứt thiết trí mà tu Bát-Nhã ba la mật nên được và nhớ Bát-Nhã ba la mật này, cũng được và nhờ thiền na ba la mật, tỳ lê gia ba la mật, sằn đề ba la mật, thi la ba la mật, đàn na ba la mật.
            Bồ-Tát rời tâm nhứt thiết trí mà quán các pháp ngũ uẩn thập nhị xứ thập bát giới nội không nhẫn đến vô pháp hữu pháp không, nơi pháp không đây có nhớ có được.
            Bồ-Tát rời tâm nhứt thiết trí mà tu tứ niệm xứ nhẫn đến tu mười tám pháp bất cộng, cũng nhớ cũng được.
            Như trên đây là vì không phương tiện nên có kinh sợ rụt rè khi nghe Bát-Nhã ba la mật này.
            Này Tu Bồ Ðề! Có ác tri thức bảo Bồ-Tát xa rời sáu ba la mật, hoặc chẳng giảng nói ma sự, chẳng giảng nói ma tội, chẳng nói rằng ác ma hiện hình Phật đến bảo Bồ-Tát xa rời sáu ba la mật mà nói rằng: Này thiện nam tử cần gì tu sáu ba la mật làm chi! Này Tu Bồ Ðề! Phải biết đây là ác tri thức của Bồ-Tát.
            Lại có ác ma hiện hình Phật đến chỗ Bồ-Tát m à giảng thuyết kinh pháp Thanh Văn, hoặc trường hàng nhẫn đến luận nghị. Chẳng vì Bồ-Tát mà nói ma sự ma tội này, phải biết đây là ác tri thức của Bồ-Tát.
            Cũng chẳng vì Bồ-Tát mà nói ma sự ma tội này: ác ma hiện hình Phật đến bảo Bồ-Tát: Này thiện nam tử! Ngươi không có tâm thiệt Bồ-Tát, ngươi chẳng phải bực bất thối chuyển, ngươi cũng chẳng thể được vô thượng bồ đề. Này Tu Bồ Ðề! Phải biết đây là ác tri thức của Bồ-Tát.
            Cũng chẳng giảng chẳng dậy ma sự ma tội như vầy: ác ma hiện hình Phật đến bảo Bồ-Tát rằng sắc không nhẫn đến pháp bất cộng không, Bát-Nhã ba la mật không nhẫn đến đàn na ba la mật không, vậy ngươi cầu vô thượng bồ đề làm gì! Này Tu Bồ Ðề! Phải biết đây là ác tri thức của Bồ-Tát.
            Cũng chẳng giảng chẳng dạy ma sự ma tội như vầy: ác ma hiện hình Bích Chi Phật đến bảo Bồ-Tát rằng mười phương đều rổng không, trong đó chẳng có Phật và Bồ-Tát Thanh Văn. Này Tu Bồ Ðề! Phải biết đây là ác tri thức của Bồ-Tát.
            Cũng chẳng giảng chẳng dạy ma sự ma tội như vầy: Ác ma hiện hình Hòa thượng A-Xà-Lê đến bảo Bồ-Tát ỏ nhứt thiết chủng trí bỏ Bồ-Tát đạo, bảo Bồ-Tát bỏ tứ niệm xứ nhẫn đến mười tám pháp bất cộng, bảo Bồ-Tát nhập không vô tướng vô tác để chứng quả Thanh Văn cần gì vô thượng bồ đề. Này Xá-Lợi-Phất! Phải biết đây là ác tri thức của Bồ-Tát.
            Cũng chẳng giảng chẳng dạy ma sự ma tội như vầy: ác ma hiện hình cha mẹ đến bảo Bồ-Tát tinh tấn cầu chứng quả Tu Ðà Hoàn nhẫn đến quả A La Hán, cần gì phải cầu vô thượng bồ đề. Nếu cầu vô thượng bồ đề sẽ phải thọ sanh tử trong vô lượng vô số kiếp, phải bị chặt tay chặt chân đau khổ. Này Xá-Lợi-Phất! Phải biết đây là ác tri thức của Bồ-Tát.
            Có tri thức chẳng giảng chẳng dạy ma sự ma tội như vầy: Ác ma hiện hình Tỳ Kheo đến bảo Bồ-Tát các pháp nhãn sắc nhẫn đến ý vô thường khổ vô ngã không, vô tướng vô tác ly tịch diệt đều là pháp khả đắc. Cũng dùng pháp khả đắc để nói tứ niệm xứ nhẫn đến pháp bất cộng. Này Tu Bồ Ðề! Phải biết đây là ác tri thức của Bồ-Tát. Ðã biết rồi thời phải lánh xa hạng ác tri thức này.