Kinh Ma Ha Bát Nhã Ba La Mật
QUYỂN THỨ MƯỜI BẢY
Hán dịch: Pháp Sư Cưu Ma La Thập
Việt dịch: Hòa Thượng Thích Trí Tịnh

PHẨM THIỆN TRI THỨC THỨ NĂM MƯƠI HAI

          Ngài Tu Bồ Ðề bạch Phật:
          Bạch đức Thế-Tôn! Hàng tân học Bồ-Tát phải học sáu ba la mật thế nào?
          Ðức Phật bảo ngài Tu Bồ Ðề:
          Nếu muốn học sáu ba la mật, hàng tân học Bồ-Tát phải trước cúng dường gần gũi bực thiện tri thức hay giảng nói Bát-Nhã ba la mật sâu xa này. Thiện tri thức ấy giảng dạy rằng: Này thiện nam tử! Có bao nhiêu bố thí đều hồi hướng vô thượng bồ đề tất cả, có bao nhiêu trì giới nhẫn nhục tinh tấn thiền định trí huệ đều hồi hướng vô thượng bồ đề tất cả. Ngươi chớ cho sắc thọ tưởng hành thức là vô thượng bồ đề, chớ cho sáu ba la mật là vô thượng bồ đề, chớ cho nội không nhẫn đếnvô pháp hữu pháp không là vô thượng bồ đề, chớ cho tứ niệm xứ đến bát thánh đạo là vô thượng bồ đề, chớ cho mười trí lực đến mười tám pháp bất cộng là vô thượng bồ đề. Tại sao vậy? Vì chẳng nắm lấy sắc thọ tưởng hành thức thì được vô thượng bồ đề, chẳng nắm lấy sáu ba la mật nhẫn đến chẳng nắm lấy mười tám pháp bất cộng thì được vô thượng bồ đề.
          Này thiện nam tử! Lúc thật hành Bát-Nhã ba la mật sâu xa này chớ tham sắc, chớ tham thọ tưởng hành thức, chớ tham sáu ba la mật nhẫn đến chớ tham nhứt thiết chủng trí. Vì sắc chẳng phải cái có thể tham được, nhẫn đến vì nhứt thiết chủng trí chẳng phải cái có thể tham được.
          Này thiện nam tử! Chớ tham quả Tu Ðà Hoàn  nhẫn đến chớ tham bực Bồ-Tát chớ tham vô thượng bồ đề. Tại sao vậy? Vì vô thượng bồ đề chẳng phải cái có thể tham được. Tại sao vậy? Vì pháp tánh không vậy.
          Ngài Tu Bồ Ðề thưa:
          Bạch đức Thế-Tôn! Chư Bồ-Tát hay làm được việc khó: Ở trong pháp tánh không mà cầu vô thượng bồ đề, mà muốn được vô thượng bồ đề.
          Ðức Phật dạy:
          Ðúng như vậy. Này Tu Bồ Ðề! Ðại Bồ-Tát hay làm được việc khó: ở trong pháp tánh không mà cầu vô thượng bồ đề, mà muốn được vô thượng bồ đề.
          Này Tu Bồ Ðề! Vì muốn an ổn thế gian nên chư đại Bồ-Tát phát tâm vô thượng bồ đề, vì muốn an lạc thế gian, cứu thế gian, làm chỗ về cho thế gian, làm chỗ y cứ cho thế gian, làm cồn đảo cho thế gian, làm nhà dìu dắt thế gian, làm con đường rốt ráo cho thế gian, làm chỗ đến cho thế gian mà chư đại Bồ-Tát phát tâm vô thượng bồ đề.
          Này Tu Bồ Ðề! Thế nào vì an ổn thế gian vì an lạc thế gian mà chư đại  Bồ-Tát phát tâm vô thượng bồ đề? Ðại Bồ-Tát lúc được vô thượng bồ đề cứu vớt lục đạo chúng sanh ra khỏi lo khổ sầu não đặt lên bờ Niết-Bàn vô úy.
          Này Tu Bồ Ðề! Thế nào vì cứu thế gian mà chư đại Bồ-Tát phát tâm vô thượng bồ đề? Ðại Bồ-Tát lúc được vô thượng bồ đề cứu khổ sanh tử cho chúng sanh, thuyết pháp cho chúng sanh, chúng sanh được nghe pháp lần lần do ba thừa mà được độ thoát.
          Này Tu Bồ Ðề! Thế nào là vì làm chỗ về cho thế gian mà chư Ðại Bồ-Tát phát tâm vô thượng bồ đề? Ðại Bồ-Tát lúc được vô thượng bồ đề cứu chúng sanh ra khỏi tướng sanh già bịnh chết lo buồn sầu não đặt chúng sanh  nơi bờ  Niết-Bàn vô úy.
          Này Tu Bồ Ðề! Thế nào vì làm chỗ y cứ cho thế gian mà chư đại Bồ-Tát phát tâm vô thượng bồ đề? Ðại Bồ-Tát lúc được vô thượng bồ đề vì chúng sanh mà nói tất cả pháp không chỗ y cứ.
          Ngài Tu Bồ Ðề thưa:
          - Bạch đức Thế-Tôn! Thế nào là tất cả pháp không chỗ y cứ?
          Ðức Phật dạy:
          - Này Tu Bồ Ðề! Sắc chẳng tương tục đó là sắc không sanh, sắc không sanh đó là sắc không diệt, sắc không diệt đó olà sắc không chỗ y cứ. Như sắc, thọ tưởng hành thức đến nhứt thiết chủng trí cũng vậy.
          Này Tu Bồ Ðề! Thế nào vì làm con đường rốt ráo cho thế gian mà chư đại Bồ-Tát phát tâm vô thượng bồ đề? Lúc được vô thượng bồ đề đại Bồ-Tát vì chúng sanh  mà nói pháp như vầy: Tướng rốt ráo của sắc của thọ tưởng hành thức nhẫn đến của nhứt thiết chủng trí chẳng phải sắc chẳng phải thọ tưởng hành thức nhẫn đến chẳng phải nhứt thiết chủng trí.
          Như tướng rốt ráo, tất cả pháp tướng đều như vậy.
          Bạch đức Thế-Tôn! Nếu tất cả  pháp đều như tướng rốt ráo, tại sao chư đại Bồ-Tát đều phải được vô thượng bồ đề. Vì trong tướng rốt ráo của sắc của thọ tưởng hành thức nhẫn đến trong tướng rốt ráo của nhứt thiết chủng trí đều không có phân biệt là sắc là thọ tưởng hành thức nhẫn đến không có phân biệt là nhứt thiết chủng trí.
          Tu Bồ Ðề! Ðây là việc khó của đại Bồ-Tát: Quán sát tướng tịch diệt của các pháp mà phát tâm Bồ-Tát chẳng mất chẳng bỏ. Vì đại Bồ-Tát nghĩ rằng pháp sâu xa như vậy tôi phải biết như vậy, lúc được vô thượng bồ đề sẽ vì chúng sanh mà nói pháp tịch diệt vi diệu như vậy.
          Này Tu Bồ Ðề! Thế nào vì làm cồn đảo cho thế gian mà đại Bồ-Tát phát tâm vô thượng bồ đề? Trong sông trong biển, chỗ đất mà bốn phía đều bị nước cắt đứt thì gọi là cồn đảo. Cũng vậy, sắc trước sau đứt đoạn, thọ tưởng hành thức trước sau đứt đoạn, nhẫn dến nhứt thiết chủng trí trước sau đứt đoạn. Vì trước sau đứt đoạn nên tất cả pháp đều đứt đoạn.
          Này Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp trước sau đứt đoạn đó là tịch diệt, đó là diệu bảo, tức là không, là vô sở đắc, nhiễm ái dứt sạch là ly dục Niết-Bàn.
          Lúc được vô thượng bồ đề, đại Bồ-Tát vì chúng sanh mà nói pháp tịch diệt vi diệu.
          Này Tu Bồ Ðề! Thế nào vì làm nhà dìu dắt thế gian mà đại Bồ-Tát phát tâm vô thượng bồ đề? Ðại Bồ-Tát lúc được vô thượng bồ đề vì chúng sanh mà giảng nói sắc thọ tưởng hành thức chẳng sanh chẳng diệt chẳng cấu chẳng tịnh, vì chúng sanh mà giảng nói thập nhị nhập thập bát giới tứ thiền, tứ vô lượng tâm tứ không định, tứ niệm xứ đến bát thánh đạo ngũ thần thông là chẳng sanh diệt, chẳng cấu tịnh, giảng nói Tu Ðà Hoàn quả nhẫn đến nhứt thiết chủng trí là chẳng sanh diệt cấu tịnh.
          Này Tu Bồ Ðề! Thế nào vì làm chỗ đến cho chúng sanh mà chư đại Bồ-Tát phát tâm vô thượng bồ đề? Ðại Bồ-Tát lúc được vô thượng bồ đề vì chúng sanh mà giảng nói sắc đến không, thọ tưởng hành thức đến không nhẫn đến nhứt thiết chủng trí đến không. Vì chúng sanh mà giảng nói sắc chẳng phải đến chẳng phải chẳng đến, nhẫn đến giảng nói nhứt thiết chủng trí chẳng phải đến chẳng phải chẳng đến. Tại sao vậy? Vì tướng không của sắc chẳng phải đến chẳng phải chẳng đến, vì tướng không của thọ tưởng  hành thức nhẫn đến tướng không của nhứt thiết chủng trí chẳng phải đến chẳng phải chẳng đến. Vì tất cả pháp đến không tức là đến mà chẳng có qua đến đâu, tại sao vậy? Vì trong không đều không có đến hay chẳng phải đến.
          Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp đến vô tướng. Sự đến này là  chẳng qua đến đâu, tại sao vậy? Vì trong vô tướng, đến và chẳng đến đều không có được.
          Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp đến vô tác. Sự đến này là chẳng qua đến đâu, tại sao vậy? Vì trong vô tác, đến và chẳng đến đều không có được.
          Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp đến vô khởi, đến bất sanh diệt, đến bất cấu tịnh, đến vô sở hữu. Sự đến này là chẳng qua đến đâu, tại sao vậy? Vì trong vô khởi trong vô sở hữu trong bất sanh diệt bất cấu tịnh, đến và chẳng đến không có được.
          Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp đến mộng ảo hưởng ảnh hóa. Sự đến này là chẳng qua đến đâu, tại sao vậy? Vì trong mộng ảo hưởng ảnh hóa, đến và chẳng đến đều không có được.
          Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp đến vô lượng vô biên. Sự đến này chẳng qua đến đâu, tại sao vậy? Vì trong vô lượng vô biên, đến và chẳng đến đều không có được.
          Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp đến chẳng cho chẳng lấy. Sự đến này là chẳng qua đến đâu, tại sao vậy? Vì trong chẳng cho chẳng lấy này, đến và chẳng đến đều không có được.
          Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp đến chẳng cao chẳng hạ. Sự đến này chẳng qua đến đâu, tại sao vậy? Vì trong chẳng cao chẳng hạ này, đến và chẳng đến đều không có được.
          Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp đến bất tăng bất giảm. Sự đến này là chẳng qua đến đâu, tại sao vậy? Vì trong bất tăng bất giảm này, đến và chẳng đến đều không có được. Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp đến bất lai khứ bất nhập xuất bất hiệp tán bất trước đoạn. Sự đến này là chẳng qua đến đâu, tại sao vậy? Vì trong bất lai khứ nhập xuất hiệp tán trước đoạn, đến và chẳng đến đều không có được.
          Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp đến ngã đến nhơn đến chúng sanh đến thọ giả đến khởi đến sử khởi đến tác đến sử tác đến tri giả đến kiến g iả. Sự đến này chẳng qua đến đâu, tại sao vậy? Vì ngã nhẫn đến tri giả kiến giả đều rốt ráo không có được thì làm sao có đến chẳng phải đến.
          Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp đến thường đến lạc đến ngã đến tịnh. Sự đến  này là chẳng qua đến đâu, tại sao vậy? Vì thường lạc ngã tịnh rốt ráo không có được thì làm sao có đến chẳng đến.
          Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp đến vô thường đến khổ đến bất tịnh đến vô ngã. Sự đến này là chẳng qua đến đâu, tại sao vậy? Vì vô thường khổ bất tịnh vô ngã rốt ráo không có được thì làm sao có đến chẳng đến.
          Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp đến tham sân si mạn nghi kiến. Sự đến này là chẳng qua đến đâu, tại sao vậy? Vì tham sân si mạn nghi kiến rốt ráo không có được thì làm sao có đến chẳng đến.
          Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp đến như đến pháp tánh đến thiệt tế đến bất tư nghị tánh. Sự đến này là chẳng qua đến đâu, tại sao vậy? Vì trong như trong pháp tánh thiệt tế bất tư nghị tánh không có lai không có khứ.
          Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp đến bình đẳng đến bất động tướng. Sự đến này là chẳng qua đến đâu, tại sao vậy? Vì trong bình đẳng trong tướng bất động không có đến và chẳng đến.
          Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp đến sắc đến thọ tưởng hành thức đến thập nhị nhập thập bát giới. Sự đến này là chẳng qua đến đâu, tại sao vậy? Vì sắc thọ tưởng hành thức nhập giới đều chẳng có được thì làm sao có đến chẳng đến.
          Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp đến lục ba la mật nhẫn đến thập bát không, đến ba mươi bảy trợ đạo. Sự đến này là chẳng qua đến đâu, tại sao vậy? Vì sáu ba la mật nhẫn đến bát thánh đạo đều không có được thì làm sao có đến chẳng đến.
          Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp đến mười trí lực nhẫn đến nhứt thiết chủng trí. Sự đến này là chẳng qua đến đâu, tại sao vậy? Vì trong nhứt thiết chủng trí không có đến và chẳng đến.
          Tu Bồ Ðề! Tất cả pháp đến quả Tu Ðà Hoàn nhẫn đến vô thượng bồ đề. Sự đến này là chẳng qua đến đâu, tại sao vậy? Vì trong quả Tu Ðà Hoàn nhẫn đến vô thượng bồ đề không có đến và chẳng đến.
          - Ngài Tu Bồ Ðề thưa:
          Bạch đức Thế-Tôn! Ai là người hay tin hiểu Bát-Nhã ba la mật sâu xa này?
          Ðức Phật dạy:
          - Này Tu Bồ Ðề! Có đại Bồ-Tát từ trước đến chỗ chư Phật đã tu sáu ba la mật thiện căn thuần thục cúng dường vô số trăm ngàn muôn ức chư Phật thường gần gũi thiện tri thức. Những người này hay tin hiểu Bát-Nhã ba la mật sâu xa.
          Bạch đức Thế-Tôn! Người hay tin hiểu Bát-Nhã ba la mật sâu xa này có tánh gì tướng gì mạo gì?
          Tánh tướng mạo rời lìa tham sân si, đại Bồ-Tát này tin hiểu Bát-Nhã ba la mật sâu xa.

 

--o0o--