Tôi nghe như vầy:
Một thời Đức Phật du hóa tại thành Vương xá,
trong vườn Ca-lan-đa, rừng Trúc, cùng với chúng Đại Tỳ-kheo
an cư mùa mưa.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn vào ngày rằm thuyết Tùng
giải thoát[02],
trải chỗ ngồi trước chúng Tỳ-kheo. Ngồi xong, Thế Tôn nhập
định quán tâm các Tỳ-kheo. Lúc đó Thế Tôn thấy chúng Tỳ-kheo
tĩnh tọa im lặng, rất im lặng, không có thụy miên vì đã dứt
trừ ấm cái. Chúng Tỳ-kheo ngồi thậm thâm, rất thậm thâm;
tịch tĩnh, rất tịch tĩnh; vi diệu, rất vi diệu.
Khi ấy Tôn giả Xá-lê Tử cũng ở trong chúng.
Bấy giờ Đức Thế Tôn bảo:
“Này Xá-lê Tử, chúng Tỳ-kheo tĩnh tọa, im
lặng, rất im lặng, không có thụy miên vì đã dứt trừ ấm cái.
Chúng Tỳ-kheo ngồi thậm thâm, rất thậm thâm; tịch tĩnh, rất
tịch tĩnh; vi diệu, rất vi diệu. Ai là người có thể kính
trọng, phụng sự chúng Tỳ-kheo?”
Tôn giả Xá-lê Tử từ chỗ ngồi đứng dậy, kéo
lệch vai áo đang mặc, chắp tay hướng về Đức Phật, bạch rằng:
“Bạch Thế Tôn, chúng Tỳ-kheo tĩnh tọa, im
lặng, rất im lặng, không có thụy miên vì đã trừ ấm cái.
Chúng Tỳ-kheo ngồi thậm thâm, rất thậm thâm; tịch tĩnh, rất
tịch tĩnh; vi diệu, rất vi diệu như thế. Bạch Thế Tôn, không
ai là người có thể kính trọng, phụng sự chúng Tỳ-kheo, chỉ
có Đức Thế Tôn mới có thể phụng sự, kính trọng Pháp và chúng
Tỳ-kheo cùng với giới, bất phóng dật, bố thí và định. Chỉ có
Đức Thế Tôn mới có thể kính trọng, phụng sự mà thôi.”
Đức Thế Tôn nói:
“Này Xá-lê Tử, đúng như vậy. Không ai có thể
kính trọng, phụng sự pháp và chúng Tỳ-kheo cùng với giới,
bất phóng dật, bố thí và định. Chỉ có Thế Tôn mới có thể
kính trọng, phụng sự mà thôi.
“Này Xá-lê Tử, cũng giống như vua và đại thần
có đầy đủ các thứ trang sức, lụa, tơ, gấm, len, nhẫn tay,
xuyến cườm tay, chuỗi ngọc khuỷu tay, kiềng đeo cổ, vàng bạc[03],
châu ngọc cài mái tóc. Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni cũng
giống như thế, dùng giới đức để làm đồ trang sức. Này Xá-lê
Tử, nếu Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni nào thành tựu giới đức để dùng
làm đồ trang sức thì đều có thể xả bỏ điều ác, tu tập điều
thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng như vua và đại thần có
năm nghi trượng, kiếm, lọng, thiên quan, phất trần cán bằng
ngọc và giày cẩn ngọc[04]
để bảo vệ thân cho được an ổn. Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni
dùng sự giữ gìn cấm giới để bảo vệ phạm hạnh, cũng giống như
thế. Này Xá-lê Tử, nếu Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni nào thành tựu cấm
giới để bảo vệ phạm hạnh thì liền xả bỏ điều ác, tu tập điều
thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng như vua và đại thần có
người giữ cửa[05].
Xá-lê Tử, Tỳ-kheo và Tỳ-kheo-ni lấy sự thủ hộ sáu căn làm
người giữ cửa cũng giống như thế. Này Xá-lê Tử, nếu Tỳ-kheo
và Tỳ-kheo-ni nào thành tựu sự thủ hộ sáu căn thì liền xả
được điều ác, tu tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng giống như vua và đại thần
có tướng giữ cỗng thành thông minh, có trí tuệ, có sự phân
biệt rõ ràng. Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni dùng chánh niệm
làm tướng giữ cổng cũng giống như thế. Này Xá-lê Tử, nếu
Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni nào thành tựu chánh niệm thì liền xả
được điều ác, tu tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng như vua và đại thần có hồ
tắm đẹp, trong mát, tràn đầy. Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni
cũng dùng tĩnh tâm làm hồ tắm mát, cũng giống như thế. Này
Xá-lê Tử, nếu Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni nào thành tựu tĩnh tâm làm
hồ tắm mát thì xả được điều ác, tu tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng giống như vua và đại thần
có người hầu tắm, thường phục vụ tắm rửa. Xá-lê Tử, Tỳ-kheo,
Tỳ-kheo-ni lấy thiện tri thức làm người hầu tắm cũng giống
như thế. Này Xá-lê Tử, nếu Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni nào thành tựu
việc lấy thiện tri thức làm người hầu tắm, thì có thể xả
được điều ác, tu tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng giống như vua và đại thần
có bột hương thoa thân, mộc cây[06],
trầm thủy, chiên đàn, tô hợp[07],
kê thiệt[08],
đô lương[09].
Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni dùng giới đức làm bột hương
cũng lại như vậy. Này Xá-lê Tử, nếu Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni nào
thành tựu giới đức để làm bột hương thì xả bỏ được điều ác,
tu tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng như vua và đại thần có y
phục tốt đẹp, như áo sơ-ma[10],
áo gấm lụa, áo bạch điệp[11],
áo da sơn dương[12].
Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni dùng sự hổ thẹn làm y phục
cũng giống như thế. Này Xá-lê Tử, nếu Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni
nào thành tựu sự hổ thẹn làm y phục thì xả bỏ được điều ác,
tu tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng như vua và đại thần có
giường ghế rất rộng, cao lớn. Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni
dùng Tứ thiền làm giường ghế cũng giống như vậy. Này Xá-lê
Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni nào thành tựu Tứ thiền thì liền xả
bỏ được điều ác, tu tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng như vua và đại thần có
thợ hớt tóc rành nghề, thường phục vụ tắm gội, thì này Xá-lê
Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni dùng chánh niệm làm thợ hớt tóc cũng
giống như thế. Này Xá-lê Tử, nếu Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni nào
dùng chánh niệm làm thợ hớt tóc thì có thể xả bỏ được điều
ác, tu tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng giống như vua và đại thần
có đồ ăn ngon lành mỹ diệu, đủ các mùi vị đặc biệt; này
Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni dùng hỷ làm thức ăn, cũng
giống như thế. Này Xá-lê Tử, nếu Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni nào
thành tựu hỷ làm thức ăn thì có thể tiêu diệt được điều ác,
tu tập thiện pháp.
“Này Xá-lê Tử, cũng giống như vua và đại thần
có các thức uống như nước trái xoài[13],
nước chiêm-ba[14],
nước mía, nước nho, nước mạt-ta-đề[15];
này Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni cũng dùng pháp vị làm thức
uống, cũng như vậy. Này Xá-lê Tử, nếu Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni
nào thành tựu pháp vị dùng làm thức uống thì liền xả bỏ được
điều ác, tu tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng giống như vua và đại thần
có tràng hoa đẹp, như tràng hoa sen xanh, tràng hoa
Chiêm-bặc, tràng hoa Tu-ma-na, tràng hoa Bà-sư, tràng hoa
A-đề-mâu-đa, thì này Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni dùng ba
định là Không, Vô nguyện, Vô tướng[16]
làm tràng hoa cũng giống như thế. Này Xá-lê Tử, nếu Tỳ-kheo,
Tỳ-kheo-ni nào thành tựu ba định Không, Vô nguyện, Vô tướng
làm tràng hoa thì liền xả bỏ điều ác, tu tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng giống như vua và đại
thần có phòng ốc, nhà cửa, lầu quán, thì này Xá-lê Tử,
Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni dùng ba thất là Thiên thất, Phạm thất và
Thánh thất[17]
làm nhà cửa, cũng giống như thế. Xá-lê Tử, nếu Tỳ-kheo,
Tỳ-kheo-ni nào thành tựu ba thất dùng làm nhà cửa thì liền
xả bỏ đựợc điều ác, tu tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng như vua và đại thần có
người điển thủ[18],
tức người giữ nhà[19],
thì này Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni dùng trí tuệ làm người
giữ nhà cũng giống như thế. Này Xá-lê Tử, nếu Tỳ-kheo,
Tỳ-kheo-ni nào dùng trí tuệ làm người giữ nhà thì liền xả bỏ
được điều ác, tu tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng như vua và đại thần có
bốn loại thuế của các quốc ấp. Phần thứ nhất để cung cấp vua
và hoàng hậu, cùng các thể nữ trong cung. Phần thứ hai cung
cấp cho thái tử và quần thần. Phần thứ ba cung cấp cho toàn
dân. Phần thứ tư cung cấp cho Sa-môn, Phạm chí. Xá-lê Tử,
Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni cũng dùng bốn niệm làm tô thuế, giống
như vậy. Này Xá-lê Tử, nếu Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni nào thành tựu
bốn niệm xứ dùng làm thuế thì liền xả bỏ điều ác, tu tập
điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng như vua và đại thần có
bốn loại quân là tượng quân, mã quân, xa quân và bộ quân;
này Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni dùng bốn chánh đoạn[20]
làm bốn loại quân cũng giống như thế. Này Xá-lê Tử, Tỳ-kheo,
Tỳ-kheo-ni nào thành tựu bốn chánh đoạn làm bốn loại quân
thì liền xả bỏ điều ác, tu tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng như vua và đại thần có
bốn loại xe tải, như xe tải bằng voi, xe tải bằng ngựa, xe
tải bằng xe, xe tải bằng người; này Xá-lê Tử, Tỳ-kheo,
Tỳ-kheo-ni dùng bốn như ý túc làm xe tải cũng giống như vậy.
Này Xá-lê Tử, nếu Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni nào thành tựu bốn như
ý túc dùng làm xe tải, thì liền xả bỏ điều ác, tu tập điều
thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng giống như vua và đại thần
có các loại xe trang hoàng bằng các loại da vằn tốt của sư
tử, cọp, beo dệt thành những thứ màu sắc lẫn lộn; thì này
Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni dùng chỉ quán làm xe cũng
giống như vậy. Này Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni nào thành
tựu chỉ quán dùng làm xe có thể xả bỏ điều ác, tu tập điều
thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng như vua và đại thần có
giá ngự, tức là người đánh xe, thì này Xá-lê Tử, Tỳ-kheo,
Tỳ-kheo-ni dùng chánh niệm làm kẻ giá ngự cũng lại như vậy.
Này Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni nào thành tựu chánh niệm
dùng làm giá ngự thì liền xả bỏ điều ác, tu tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng như vua và đại thần có
cây phướn cực cao, thì này Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni đem
tâm mình làm cây phướn cao, cũng giống như vậy. Này Xá-lê
Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni nào đem tâm mình làm cây phướn cao
thì liền có thể xả bỏ điều ác, tu tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng như vua và đại thần có
đường đi tốt đẹp, bằng phẳng, ngay ngắn, trực chỉ đến các
công viên, thì này Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni dùng Thánh
đạo tám chi làm con đường bằng phẳng, ngay ngắn, trực chỉ
Niết-bàn cũng giống như thế. Này Xá-lê Tử, Tỳ-kheo,
Tỳ-kheo-ni nào thành tựu Thánh đạo tám chi dùng làm con
đường bằng phẳng, ngay ngắn, trực chỉ Niết-bàn, thì liền xả
bỏ điều ác, tu tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng như vua và đại thần có
tướng quân thông minh, trí tuệ, có sự phân biệt rõ ràng, thì
này Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni dùng trí tuệ làm tướng
quân cũng giống như vậy. Này Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni
nào thành tựu trí tuệ dùng làm tướng quân thì liền xả bỏ
điều ác, tu tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng như vua và đại thần có
đại chánh điện cao rộng, sáng sủa, thì này Xá-lê Tử,
Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni dùng trí tuệ làm đại chánh điện cũng
giống như thế. Này Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni nào thành
tựu trí tuệ làm đại chánh điện thì liền xả bỏ điều ác, tu
tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng như vua và đại thần bước
lên trên điện cao, quán sát những người dưới thấp qua lại,
chạy nhảy, đi, đứng, ngồi, nằm, thì này Xá-lê Tử, Tỳ-kheo,
Tỳ-kheo-ni đem vô lượng trí tuệ thăng lên cao điện để quán
sát tâm mình, làm cho tâm trùm khắp, nhu nhuyến, hoan hỷ,
viễn ly. này Xá-lê Tử, nếu Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni nào thành tựu
vô lượng trí tuệ làm cao điện để tự quán tâm mình, làm cho
trùm khắp, nhu nhuyến, hoan hỷ, viễn ly, thì liền xả bỏ điều
ác, tu tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng như vua và đại thần có
Tông chánh khanh, thành am hiểu tông tộc, thì này Xá-lê Tử,
Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni khi dùng bốn Thánh chủng làm Tông chánh
khanh cũng giống như vậy. Này Xá-lê Tử, nếu Tỳ-kheo,
Tỳ-kheo-ni nào thành tựu bốn thánh chủng dùng làm Tông chánh
khanh thì liền xả bỏ điều ác, tu tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng như vua và đại thần có
lương y danh tiếng trị được các bệnh, thì này Xá-lê Tử,
Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni dùng chánh niệm làm lương y cũng giống
như thế. Này Xá-lê Tử, nếu Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni nào thành tựu
chánh niệm dùng làm lương y thì liền xả bỏ điều ác, tu tập
điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng như vua và đại thần có
chánh ngự sàng, trải lên bằng các thứ chăn nệm, đệm lông năm
sắc, phủ lên bằng các thứ gấm, the, lụa, sa trun, có chăn
đệm lót hai đầu để gối và trải thảm quý bằng da sơn dương,
thì này Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni dùng vô ngại định làm
chánh ngự sàng cũng giống như thế. Này Xá-lê Tử, nếu
Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni nào thành tựu vô ngại định làm chánh ngự
sàng thì liền xả bỏ điều ác, tu tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng như vua và đại thần có
ngọc báu danh tiếng, thì này Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni
dùng bất động tâm giải thoát làm ngọc báu danh tiếng cũng
giống như thế. Này Xá-lê Tử, nếu Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni nào
thành tựu bất động tâm giải thoát làm ngọc báu danh tiếng
thì liền xả bỏ điều ác, tu tập điều thiện.
“Này Xá-lê Tử, cũng như vua và đại thần tắm
nước trong mát, thoa bột hương tốt khiến thân thể thơm sạch,
thì này Xá-lê Tử, Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni tự quán tâm mình,
khiến cho thân tịch tịnh, cũng giống như thế. Này Xá-lê Tử,
nếu Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni nào thành tựu việc quán tâm mình,
khiến cho thân tịch tịnh thì có thể kính trọng, phụng sự Thế
Tôn, Pháp và chúng Tỳ-kheo, cùng với giới, bất phóng dật, bố
thí và định.”
Phật thuyết như vậy. Tôn giả Xá-lê Tử và các
Tỳ-kheo sau khi nghe Phật thuyết, hoan hỷ phụng hành.
Chú thích:
-
[01] Bản Hán,
quyển 15.
-
[02] Tùng giải
thoát, hay Biệt giải thoát, hay Ba-la-đề-mộc-xoa, chỉ giới
bổn của Tỳ-kheo. Pāli: Pāimokkha.
-
[03] Sanh sắc;
bản Tống-Nguyên-Minh: sắc tượng. Pāli: jātarūpa, chỉ vàng
ròng (nghĩa đen: sắc nguyên sinh).
-
[04] Nghiêm sức
tỷ.
-
[05] Thủ cáp
nhân.
-
[06] Mộc mật,
loại gỗ hương, dùng làm hương liệu.
-
[07] Tô hợp, một
loại hương liệu do tổng hợp nhiều hương liệu nấu thành.
-
[08] Kê thiệt,
loại hương liệu nấu từ cỏ úa.
-
[09] Đô lương,
một loại lan rừng; tên chỉ chung các loại lan.
-
[10] áo vải, vải
lanh.,Sơ-ma y,
Pāli: khoma
-
[11] vải bông
sợi rất mịn. Bạch
điệp y
-
[12] Trong bản
Hán: gia-lăng-già-ba-hòa-la. Xem cht.12 kinh 61.
-
[13] Nại ẩm,
Pāli: amba-pāna.
-
[14] Chiêm-ba ẩm;
có lẽ nước trái cây diêm-phù (Pāli: jambu-pāna).
-
[15] Mạt-ta-đề
ẩm; một loại rượu (Pāli: majja-pāna).
-
[16] Pāli: tayo
samādhī, suññato samādhi, animitto samādhi, appaṇihito
samādhi. D.33 Saṅgīti.
-
[17] Tam thất hay
tam trụ (Pāli: tayo vihārā); thiên thất hay thiên trụ
(Pāli: dibbo vihāro), tu bốn tĩnh lự từ Sơ thiền đến Tứ
thiền. Phạm thất hay phạm trụ (brahma-vihāro): tu bốn Vô
lượng tâm: từ, bi, hỷ, xả. Thánh thất hay Thánh trụ (Pāli:
ariyo vihāro) tu bốn niệm xứ, bốn như ý túc, bốn chánh
cần, năm căn, năm lực, thất bồ đề phần, bát chánh đạo phần
(xem Tập dị môn 6, Đại 26, trang 239 a).
-
[18] Điển thủ;
người quản lý hồ sơ hay văn khố.
-
[19] Thủ thất.
-
[20] Bốn chánh
đoạn, tức bốn chánh cần. Pāli: sammappadhānā. Bản Hán,
hiểu là pahāna, thay vì padhāna.
