KINH SONG TẦM
(Dvedhavitakkasutta)
Tôi nghe như vầy:
Một thời Thế Tôn ở Savatthi (Xá-vệ), tại Jetavana
(Kỳ-đà Lâm), vườn ông Anathapindika (Cấp Cô Độc). Tại đây, Thế Tôn
gọi các Tỷ-kheo: "Chư Tỷ-kheo". – "Thưa vâng", các Tỷ-kheo ấy vâng
đáp Thế Tôn. Thế Tôn thuyết giảng như sau:
– Chư Tỷ-kheo, trước khi Ta giác ngộ, khi chưa thành
Chánh Giác và còn là Bồ-tát, Ta suy nghĩ như sau: "Ta sống suy tư
và chia hai suy tầm". Chư Tỷ-kheo, phàm có dục tầm nào, sân tầm
nào, hại tầm nào, Ta phân thành phần thứ nhất; phàm có ly dục tầm
nào, vô sân tầm nào, vô hại tầm nào, Ta phân thành phần thứ hai.
Chư Tỷ-kheo, rồi Ta sống không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần. Khi
dục tầm khởi lên, Ta tuệ tri: "Dục tầm này khởi lên nơi Ta, và dục
tầm này đưa đến tự hại, đưa đến hại người, đưa đến hại cả hai,
diệt trí tuệ, dự phần vào phiền não, không đưa đến Niết-bàn". Chư
Tỷ-kheo, khi Ta suy tư: "Dục tầm này đưa đến tự hại", dục tầm được
biến mất, Chư Tỷ-kheo, khi ta suy tư: "Dục tầm đưa đến hại người",
dục tầm được biến mất. Chư Tỷ-kheo, khi Ta suy tư: "Dục tầm đưa
đến hại cả hai", dục tầm được biến mất. Chư Tỷ-kheo, khi Ta suy
tư: "Dục tầm diệt trí tuệ, dự phần vào phiền não, không đưa đến
Niết-bàn", dục tầm được biến mất. Chư Tỷ-kheo, như vậy Ta tiếp tục
trừ bỏ, xả ly và đoạn tận dục tầm. Chư Tỷ-kheo, trong khi Ta sống
không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần, sân tầm khởi lên... (như
trên)... hại tầm khởi lên. Ta tuệ tri: "Hại tầm này khởi lên nơi
Ta, và hại tầm này đưa đến tự hại, đưa đến hại người, đưa đến hại
cả hai, diệt trí tuệ, dự phần vào phiền não, không đưa đến
Niết-bàn". Chư Tỷ-kheo, khi Ta suy tư: "Hại tầm này đưa đến tự
hại"... "Hại tầm diệt trí tuệ, dự phần vào phiền não, không đưa
đến Niết-bàn", hại tầm biến mất. Chư Tỷ-kheo, như vậy Ta tiếp tục
trừ bỏ, xả ly và đoạn tận hại tầm. Chư Tỷ-kheo, Tỷ-kheo suy tư,
quán sát nhiều vấn đề gì, thời tâm sanh khuynh hướng đối vấn đề
ấy. Chư Tỷ-kheo, nếu Tỷ-kheo suy tư, quán sát nhiều về dục tầm, vị
ấy từ bỏ ly dục tầm. Khi tâm đã nặng về dục tầm, thời tâm vị ấy có
khuynh hướng về dục tầm. Chư Tỷ-kheo, nếu Tỷ-kheo suy tư quán sát
nhiều về sân tầm... (như trên)... về hại tầm, vị ấy từ bỏ vô hại
tầm. Khi tâm đã đặt nặng về hại tầm thời tâm vị ấy có khuynh hướng
về hại tầm. Chư Tỷ-kheo, ví như vào cuối tháng mùa mưa, về mùa
thu, khi lúa đã trổ hạt, một người mục đồng chăn giữ bò, cầm roi
đánh các con bò bên này, đánh bên kia, chế ngự chúng, ngăn chận
chúng. Vì sao vậy? Chư Tỷ-kheo, vì người mục đồng thấy do nhân
duyên này, đưa đến sự chết, sự tù tội, sự đánh đập hay sự trách
móc. Chư Tỷ-kheo, cũng vậy, Ta đã thấy sự nguy hại, sự hạ liệt, sự
uế nhiễm củ ác pháp bất thiện, và thấy sự viễn ly, sự lợi ích, sự
thanh tịnh củ ác thiện pháp.
Chư Tỷ-kheo, trong khi Ta sống không phóng dật, nhiệt
tâm, tinh cần như vậy, khi ly dục tầm khởi lên, Ta tuệ tri như
vầy: "Ly dục tầm này khởi lên nơi Ta và ly dục tầm này không đưa
đến tự hại, không đưa đến hại người, không đưa đến hại cả hai,
tăng trưởng trí tuệ, không dự phần vào phiền não, đưa đến
Niết-bàn". Chư Tỷ-kheo, nếu ban đêm Ta suy tư, quán sát (về ly dục
tầm) không phải từ nhân duyên ấy Ta thấy sợ hãi. Chư Tỷ-kheo, nếu
ban ngày Ta suy tư, quán sát (về ly dục tầm), không phải từ nhân
duyên ấy Ta thấy sợ hãi. Chư Tỷ-kheo, nếu ban đêm, ban ngày, Ta
suy tư, quán sát (về ly dục tầm), không phải từ nhân duyên ấy Ta
thấy sợ hãi. Và Ta suy tư, quán sát quá lâu, thân t ó thể mệt mỏi;
khi thân mệt mỏi thì tâm bị dao động; khi tâm bị dao động thì tâm
rất khó được định tĩnh. Chư Tỷ-kheo, rồi tự nội thân Ta trấn an
tâm, trấn tịnh tâm, khiến được nhất tâm, khiến thành định tĩnh. Vì
sao vậy? Vì để tâm Ta khỏi dao động. Chư Tỷ-kheo, trong khi Ta
sống không phóng dật, nhiệt tâm, tinh cần như vậy, khi vô sân tầm
khởi lên... (như trên)... vô hại tầm khởi lên. Ta tuệ tri như vậy:
"Vô hại tầm này khởi lên nơi Ta và vô hại tầm này không đưa đến tự
hại, không đưa đến hại người, không đưa đến hại cả hai, tăng
trưởng trí tuệ, không dự phần vào phiền não, đưa đến Niết-bàn".
Chư Tỷ-kheo, nếu ban đêm... không phải từ nhân duyên ấy, mà Ta
thấy sợ hãi. Và nếu Ta suy tư, quán sát quá lâu, thân T ó thể mệt
mỏi; khi thân Ta mệt mỏi thì tâm bị dao động, khi tâm bị dao động,
tâm rất khó được định tĩnh. Chư Tỷ-kheo, rồi tự nội thân Ta trấn
an tâm, trấn tịnh tâm, khiến được nhất tâm, khiến thành định tĩnh.
Vì sao vậy? Vì để tâm Ta khỏi dao động. Chư Tỷ-kheo, nếu vị
Tỷ-kheo suy tư, quán sát nhiều về vấn đề gì thời tâm sanh khuynh
hướng đối với vấn đề ấy. Chư Tỷ-kheo, nếu Tỷ-kheo suy tư, quán sát
nhiều về ly dục tầm, vị ấy từ bỏ dục tầm. Khi tâm đã đặt nặng về
ly dục tầm, tâm vị ấy có khuynh hướng về ly dục tầm. Chư Tỷ-kheo,
nếu Tỷ-kheo suy tư, quán sát nhiều về vô sân tầm... (như trên)...
nếu Tỷ-kheo suy tư, quán sát nhiều về bất hại tầm, vị ấy từ bỏ hại
tầm. Khi tâm đã đặt nặng về bất hại tầm, thời tâm vị ấy có khuynh
hướng về bất hại tầm. Chư Tỷ-kheo, ví như vào cuối tháng hè, khi
tất cả lúa gạo đã cất vào kho thóc, một người mục đồng chăn giữ
các con bò. Khi người mục đồng ở dưới gốc cây hay ở ngoài trời,
người ấy có thể nghĩ đến có việc cần phải làm, và người ấy nghĩ:
"Đây là những con bò". Chư Tỷ-kheo, cũng vậy ở đây, có việc cần
phải làm, và Ta nghĩ: "Đây là những pháp".
Chư Tỷ-kheo, Ta phát tâm dõng mãnh, tinh tấn, không có
tiêu cực, niệm không tán loạn được an trú, tâm được khinh an,
không có cuồng nhiệt, tâm được định tĩnh nhất tâm, chư Tỷ-kheo, Ta
ly dục, ly ác, bất thiện pháp, chứng và trú Thiền thứ nhất, một
trạng thái hỷ lạc do ly dục sanh, có tầm, có tứ. Diệt tầm và tứ, T
hứng và trú Thiền thứ hai, một trạng thái hỷ lạc do định sanh,
không tầm không tứ, nội tĩnh nhất tâm. Ly hỷ trú xả, chánh niệm
tỉnh giác, thân cảm sự lạc thọ mà các bậc Thánh gọi là xả niệm lạc
trú, T hứng và an trú Thiền thứ ba. Xả lạc xả khổ, diệt hỷ ưu đã
cảm thọ trước, T hứng và trú Thiền thứ tư, không khổ, không lạc,
xả niệm thanh tịnh.
Với tâm định tĩnh như vậy... (giống như trang... đến
trang...). Chư Tỷ-kheo, đó là minh thứ ba Ta đã chứng được cuối
đêm canh thứ ba; vô minh được đoạn trừ, minh sanh khởi, bóng tối
được đoạn trừ, ánh sáng sanh khởi, trong khi Ta sống không phóng
dật, nhiệt tâm, tinh cần.
Chư Tỷ-kheo, giống như trong khu rừng rậm rạp có một
hồ nước lớn thâm sâu, và một đoàn nai lớn sống gần một bên. Có một
người đến, không muốn chúng được lợi ích, không muốn chúng được
hạnh phúc, không muốn chúng được an ổn, khỏi các ách nạn. Nếu có
con đường nào được yên ổn, được an toàn, đưa đến hoan hỷ, người ấy
sẽ chận đóng con đường này lại, sẽ mở con đường nguy hiểm, sẽ đặt
con mồi đực, sẽ đặt con mồi cái. Chư Tỷ-kheo, như vậy, sau một
thời gian đoàn nai lớn ấy gặp ách nạn và hao mòn dần. Chư Tỷ-kheo,
có một người đến, muốn đoàn nai ấy được lợi ích, muốn chúng được
hạnh phúc, muốn chúng được an ổn, khỏi các ách nạn. Nếu có con
đường nào được yên ổn, được an toàn, người ấy sẽ mở con đường này,
sẽ đóng con đường nguy hiểm lại, sẽ đem con mồi đực đi, sẽ hủy bỏ
con mồi cái. Chư Tỷ-kheo, như vậy đoàn nai lớn ấy sau một thời
gian sẽ được tăng trưởng, hưng thịnh, thành mãn.
Chư Tỷ-kheo, Ta nói ví dụ ấy để giải thích ý nghĩa như
sau: Chư Tỷ-kheo, hồ nước lớn, thâm sâu chỉ cho các dục. Chư
Tỷ-kheo, đoàn nai lớn chỉ cho các loài hữu tình. Chư Tỷ-kheo, con
người không muốn chúng được lợi ích, không muốn chúng được hạnh
phúc, không muốn chúng được an ổn, khỏi các ách nạn chỉ cho ác ma.
Chư Tỷ-kheo, con đường nguy hiểm chỉ cho con đường tà đạo có tám
ngành, tức là tà tri kiến, tà tư duy, tà ngữ, tà nghiệp, tà mạng,
tà tinh tấn, tà niệm, tà định. Chư Tỷ-kheo, con mồi đực chỉ cho hỷ
và tham. Chư Tỷ-kheo, con mồi cái chỉ cho vô minh. Chư Tỷ-kheo,
còn người muốn chúng được lợi ích, muốn chúng được hạnh phúc, muốn
chúng được an ổn khỏi các ách nạn chỉ cho Như Lai, bậc A-la-hán,
Chánh Đẳng Giác. Con đường yên ổn, an toàn, đưa đến hoan hỷ chỉ
cho con đường Thánh đạo Tám ngành, tức là Chánh tri kiến, Chánh tư
duy, Chánh ngữ, Chánh nghiệp, Chánh mạng, Chánh tinh tấn, Chánh
niệm, Chánh định. Chư Tỷ-kheo, như vậy Ta mở con đường yên ổn, an
toàn, đưa đến hoan hỷ, Ta đóng con đường nguy hiểm, Ta mang đi con
mồi đực, Ta hủy bỏ con mồi cái. Chư Tỷ-kheo, những gì vị Đạo Sư
cần phải làm cho các đệ tử vì lòng thương tưởng họ, những điều ấy
Ta đã làm, vì lòng thương tưởng các Người. Chư Tỷ-kheo, đây là các
gốc cây, đây là các chỗ trống. Hãy Thiền định, chớ có phóng dật,
chớ có hối tiếc về sau. Đó là lời giáo huấn của Ta.
Thế Tôn thuyết giảng như vậy. Các Tỷ-kheo ấy hoan hỷ,
tín thọ lời dạy Thế Tôn.
