TẬP SAN DƯỢC SƯ

Tầm Nhìn Cao Rộng
Nhất Quán
--o0o--
 
Nói về tầm Nhìn Cao Rộng, chúng ta có thể nhìn ở hai khía cạnh. Trước hết là khía cạnh của thế gian. Như chúng ta thấy những nhà Thiên văn hay là những nhà dự đoán thời tiết, nhờ có dụng cụ, mà người ta có thể đoán trước được cơn gió đó xuất phát từ đâu và nó sẽ đi đến đâu. Nhờ vậy mà có thể giúp cho xã hội, cộng đồng tránh những thiệt hại về của cải cũng như sinh mệnh. Sự tiên đoán này chúng ta có thể hiểu nó như là một cái nhìn cao rộng, vì có thể là đoán trước những sự việc có thể xảy ra. Còn nói về như một người làm địa ốc cũng phải có tầm nhìn cao rộng, tức là họ dự trù khu vực nào đang phát triển và khu vực nào chưa phát triển để mà đầu tư. Nhờ sự tiên đoán trước hay là có tầm nhìn cao rộng mà họ có thể làm ăn khá lên. Một người thương mại cũng là một người có tầm nhìn cao rộng, vì họ có thể thấy được kinh tế nơi nào phồn thịnh và kinh tế nơi nào chưa phát triển, để mà mở rộng địa bàn trong việc mua bán. Do sự tuyên đoán trước hay có tầm nhìn cao rộng đó mà người ta có thể khá. Đó là nói theo quan niệm của thế gian. Nói một cách ngắn gọn, ở thế gian làm bất cứ một nghành nghề gì đều phải phóng tầm mắt về phía trước, để thấy điều kiện hiện tại và phát triển trong tương lai. Nhờ vậy mà họ có thể thay chiều đổi hướng từ một nền kinh tế yếu kém trở thành mạnh mẽ, và từ hoàn cảnh không có điều kiện thuận lợi trở thành thuận lợi cho cộng đồng xã hội. Tuy nhiên nếu nói theo quan niệm giải thoát, thì người có tầm nhìn cao rộng phải coi đó là một đại trượng phu. Đại trượng phu, mà chúng ta muốn đề cập ở đây không như Cụ Nguyễn Du đã diễn tả:
- Vào trong phong nhã ra ngoài hào hoa.
Trượng phu mà cụ Nguyễn Du nói là trượng phu kiểu nhà giàu, trượng phu của kiểu thời đại. Đại trượng phu mà chúng ta muốn nói ở đây là những người có tâm hồn:
- Lo trước cái lo của thiên hạ và vui sau cái vui của thiên hạ.
Là những người biết sống an vui, là những người dám đối diện với mọi khổ đau trong cuộc đời để cứu đời. Những người có khả năng như vậy là những người biết tu và thực hành đạo giải thoát: Tụng Kinh, Niệm Phật, Thiền Tọa và Kinh Hành.
Quả thật như vậy, chúng tôi xin được chia sẻ với đại chúng, có một phật tử đã kể lại rằng:
- Có những hôm trong khi đang đi Thiền hành, anh ta cảm thấy đói và mệt nhưng mà rất là hạnh phúc, và vào một buổi sáng trong lúc Thiền hành anh ta cảm thấy rất là hạnh phúc và nhận thấy rằng công năng của sự thực tập: Tụng kinh, Niệm Phật, Tọa Thiền và Kinh hành đang thay đổi trong tâm. Liền khi đó anh ta cảm thấy có một tầm nhìn cao xa hơn, thoải mái hơn trong cuộc sống.
Đó là sự chia sẻ của anh ta, nhưng chúng tôi tin tưởng rằng đó là thật nếu những ai đã thực tập cũng đều như vậy. Bởi vì, theo giáo lý của Đức Phật ai ăn nấy no, ai thực tập thì người đó có một kết quả khiêm tốn ít hay nhiều. Những cảm giác này không phải tưởng tượng mà là thật, đó là phần thưởng cho những ai có quá trình tu học. Một Thái Tử Tất Đạt Đa đã nhận được một kết quả tốt đẹp, sau những ngày tháng gian nan khổ sở tìm đạo nơi rừng sâu núi thẳm. Như vậy, chúng ta là người đi theo chân Thái Tử Tất Đạt Đa, là con của Phật. Điều mà chúng ta chắc chắn rằng Ngài đi đến đâu chúng ta đi đến đó, và Ngài có kết quả như thế nào thì chúng ta cũng có kết quả tương tự như vậy. Có điều chúng ta siêng năng hay lười biếng thì tùy thuộc vào khả năng của mỗi người.              
Trong truyền thống Phật giáo Nam Truyền kể cả truyền thống Phật Giáo Tây Tạng, vòng tròn luôn luôn là một biểu tượng quyền năng và thiêng liêng. Cho nên trong những buổi lễ của các truyền thống này, vòng tròn được vẽ một vòng tròn chung quanh, chúng ta đứng ở tâm của vòng tròn và tưởng tượng chúng ta đang đứng giữa trung tâm của vũ trụ. Vòng tròn chung quanh cho chúng ta một cảm giác ở nơi đó là vùng đất Thánh, là nơi thiêng liêng, là nơi hội tụ sinh khí bảo bọc chúng ta.
Giáo lý thực nghiệm Phật Giáo thường nói đến Chánh niệm, thường nói đến Tỉnh giác mà chúng tôi cũng đã ít nhiều đề cập. Chúng ta được Đức Phật dạy, được chư Tôn Đức thường nhắc nhở về Chánh niệm, qua lễ lạy bằng cách sống với hơi thở của chúng ta. Đặc biệt là có sự liên quan đến những suy nghĩ và ý tưởng của chúng ta. Ai thực tập như vậy, ai làm được như thế, là chúng ta đã đặt sự liên kết chuẩn xác, và cũng rất hài hòa giữa con người chúng ta và vũ trụ bên ngoài. Bởi lẽ dễ hiểu bên ngoài là đại vũ trụ, và tất cả mỗi con người chúng ta là tiểu vũ trụ. Tiểu vũ trụ hài hòa với đại vũ trụ để di dưỡng tâm hồn, đương nhiên mỗi người chúng ta ai cũng phải có sự kết hợp hài hòa giữa tiểu vũ trụ và đại vũ trụ bên ngoài. Đạt được sự quan hệ này càng nhiều thì sự bén nhạy của chúng ta trở nên tinh tế đối với thế giới xung quanh, và luôn luôn lúc nào cũng có một khoảng không gian bao quanh chúng ta. Đó là một sự hòa điệu, đó là một sự kết hợp dịu dàng. Lúc đó chúng ta có thể tự cho phép chính mình trực nhận được sự rộng lớn, và tính đa dạng phong phú muôn màu muôn vẻ của thế giới bao la rộng lớn hơn. Không gian đó chính là vòng tròn viên giác của chúng ta, không gian đó chính là mái ấm, chính là những kết quả của những ngày tháng thực tập:
- Ta sẽ quay lại vòng tròn tượng trưng cho tánh viên dung,
Tâm nối vòng tâm thân ái vô cùng,
Tròn cho thật là tròn như vầng hào quang,
Tròn cho thật là tròn mười sáu tròn trăng.
Trong quá trình tu tập để đạt đến tầm nhìn cao rộng và để cho một khoảng không gian hòa điệu với bản thân. Cho nên khi nói về chánh niệm tỉnh giác, có lẽ chúng ta không nên nói về một cái đó quá cứng ngắc, hay là một nguyên tắc khô cằn nào đó do chúng ta thiết lập. Để có thể làm trong sạch hóa hành động, tư tưởng vững hơn và đẹp đẽ hơn chúng ta chỉ thực tập một vài ý niệm. Chẳng hạn như tình thương yêu và sự tử tế đối với mọi người, mọi loài, mọi vật ... Có tính cách thực tế hơn, chẳng hạn như một người bạn mới tập sự tu học đến Chùa, vì còn mới mẻ xa lạ, chưa có một chiếc áo tràng, chúng ta có thể tặng cho người đó một chiếc áo tràng:
- Tặng nhau một chiếc áo tràng
Để làm kỷ niệm những ngày mới tu.
Hoặc chúng ta thấy những người bạn của mình cần ghi chép lại những gì mà vị Thầy hướng dẫn đang hướng dẫn thì chúng ta tặng:
- Tặng nhau cuốn tập giấy này
Để làm nhựt ký những ngày xa nhau.
Hoặc nếu chúng ta thấy ai lo lắng chén cơm miếng nước, mệt lả mồ hôi thì chúng ta tặng:
- Tặng nhau ly nước mát này
Để mà giải khát những giờ gian lao.
Như vậy có tính cách bàn bạc, chúng ta sử dụng mọi phương tiện như là đối với đôi tay của chúng ta, khi cầm một cái chén đừng để nó rớt bể. Đối với căn phòng của chúng ta ở luôn luôn giữ cho có khoảng không gian cần thiết, một để cho nó thẩm mỹ, hai là để cho nó có không gian không khí chúng ta thở. Còn đối với những gì được coi là của chung, chính chúng ta đừng nghĩ là:
- Của chung ai muốn làm gì thì làm. Còn cũng được, mà không còn thì cũng chẳng quan hệ gì tới mình.
Điều đó không nên, phải coi tất cả mọi thứ, mọi vật cũng như của chúng ta. Chúng ta giữ của mình như thế nào thì giữ của công như thế đó. Việc làm này chúng ta phải áp dụng hàng ngày, nghĩa là lúc nào chúng ta cũng có thấy một sự quan tâm đến mọi loài, mọi vật chung quanh chúng ta. Sự quan tâm sâu sắc như thế là người có tầm nhìn cao rộng. Hay nói cách khác đó là lòng yêu thương đối với tất cả những gì trong cuộc sống của chúng ta. Sự ý thức này là bản chất tự nhiên của vạn vật. Bởi vì cuộc sống bắt đầu được mở rộng, và chúng ta nhận thấy rằng chúng ta đang đứng tại trung tâm của vũ trụ. Để xác định vai trò của tầm nhìn cao rộng, xin được chia sẻ với đại chúng kinh nghiệm của một người đàn ông người Ấn Độ, ông ta kể như thế này:
- Ông đã có một tầm nhìn rộng lớn khi ông ta mới vừa 9 tuổi. Lúc đó ông ta đau rất nặng, mọi người cứ tưởng ông ta chết tới nơi. Ông bị hôn mê một tuần lễ như vậy, và suốt trong thời gian đó, ông được chỉ dẫn về cách sống thiêng liêng mà dân tộc Ấn Độ đã sống, và truyền thống này gần như đã bị mai một.
Ông được đưa lên một đồi đen ở vùng Dakota, nơi mà dân bản xứ của Mỹ xem đó là trung tâm thế giới. Sau khi được nhìn khung cảnh cao rộng đó, trong tâm tư của ông nhận ra rằng không chỉ có đồi đen của vùng Dakota mới là trung tâm của thế giới, mà là bất cứ chúng ta đang ở đâu thì ở nơi đó là trung tâm của thế giới.
Tư tưởng làm ra tất cả mọi thứ, như người Phật tử chúng ta có câu:
- Nhất niệm sanh Tam giới.
Như vậy chúng ta ở nơi nào là trung tâm của vũ trụ nơi đó, bởi vì chúng ta là tiểu vũ trụ hài hòa với đại vũ trụ bên ngoài. Chúng ta luôn luôn đứng ở trung tâm của không gian thiêng liêng, luôn luôn đứng  ở trung tâm của vòng tròn thiêng liêng. Đây là sự ghi nhận chính khi mà chúng ta hiểu giáo lý giải thoát của Đức Phật: Nhứt niệm thông tam giới. Tuy nhiên có người không hiểu thành ra vì vậy cứ thắc mắc không biết: Tụng kinh, Niệm Phật, Thiền tọa và Kinh hành nghe nói thì tốt thật, nhưng mà nó giúp được gì cho chúng ta trong cuộc sống không? Thực sự những gì được coi là kết quả của Tụng kinh và Niệm Phật Thiền tọa và Kinh hành giúp cho chúng ta tập trung tâm ý về sự từ hòa trong lời nói, trong hành động và cách suy nghĩ vận hành trong tâm trí của chúng ta. Điều đó chúng ta không lạ lùng gì khi nghe người xưa nói:
- Tướng tự tâm sinh,
Bởi vì nếu con người có tâm hồn lương thiện, thấy vẽ mặt đẹp dễ thương, ai cũng khen người đó phúc hậu. Nhưng nếu một con người trong tâm tư độc ác, sân hận thì thấy trong khuôn mặt dữ lắm. Nhìn khuôn mặt là chúng ta thấy sợ, bởi vì trong tâm dữ cho nên hiện ra ngoài cũng dữ như vậy. Thành ra đừng có đòi hỏi một cái gì phải cho lớn cho quan trọng. Nếu chúng ta có thực tập đạo giác ngộ, đương nhiên chúng ta phải phóng tầm mắt ra bên ngoài, để mà kết hợp hài hòa với tâm tư của mình. Nhưng mà phần lớn cũng phải bắt đầu từ tâm tư của chúng ta. Chúng ta có thể chuyển được con người của mình, hay là có chuyển được hoàn cảnh xung quanh hay không, thì phải bắt đầu từ sự suy tư, từ lời nói và hành động lương thiện của mình. Do vậy, khi đã bắt nguồn từ lời nói, từ suy nghĩ và hành động là đã có sự vận hành trong tâm trí của chúng ta rồi, thì đương nhiên tất cả những cái mà chúng ta làm đều là thiện cả. Lúc đó chúng ta sẽ bắt đầu thấy rằng, chúng ta luôn đứng giữa vòng tròn thiêng liêng và cả cuộc sống của chúng ta cũng nằm trọn vẹn trong đó. Tại vì khi chúng ta đến bất cứ ở đâu, thì nơi đó luôn luôn là khung trời của chúng ta, và vòng tròn thiêng liêng luôn luôn bao quanh chúng ta. Ở nơi đó chắc chắn có một khoảng không gian hòa điệu, bất cứ ai đến với chúng ta cũng đều được thâm nhập vào không gian thiêng liêng đó, đó là phúc lành một cái gì Thánh thiện. Đó là căn bản để lý giải, tại sao mỗi lần đến Chùa chúng ta cảm thấy thoải mái. Tại vì nơi đó có Chư Tăng Ni tu tập, có các Phật tử xa gần, thường xuyên về Chùa cầu nguyện, do vậy ánh từ quang đó chói rạng, bao bọc khoảng không gian ấm áp đạo tình. Một khoảng không gian hòa điệu, cho nên bất cứ ai thâm nhập vào là người đó cảm thấy một cái gì đó thánh thiện và được học hỏi, đồng thời ai vào khoảng không gian đó cũng đều được thừa hưởng ân đức của sự cầu nguyện Thánh Thiện đó.
Qua kinh nghiệm thực tập giáo lý giải thoát của Phật Giáo chúng ta thấy rất có lợi ích, nếu mà chúng ta biết sử dụng phương tiện tu học. Nhưng cũng nên nhớ, khi tâm tư của chúng ta có niệm hướng thượng và hướng thiện, đương nhiên ma vương quấy rối có mặt, và cái mà chúng ta cho chông gai chướng ngại của cuộc đời nó cũng giăng ra trước mặt. Nếu không có Tầm nhìn cao rộng chúng ta sẽ thối chí nản lòng và ngưng lại chỗ đó, bởi vì chúng ta thấy sao mà chông gai chướng ngại quá. Đi tới Chùa chúng ta không có một sự an lạc nào, trái lại toàn là phiền muộn không, thôi ở nhà cho nó khỏe. Có rất nhiều người từng nghĩ như vậy mà đã bị như vậy, cuối cùng thay vì chúng ta đi tới Chùa để tìm một sự an lạc thánh thiện, bây giờ chúng ta đến Chùa mang phiền não về nhà. Như vậy chúng ta là người thua cuộc. Phải có tầm nhìn cao rộng hơn, để thấy rằng mục đích tới Chùa không phải để hứng chịu những gian nan chướng ngại, không phải để cho những người ba trợn kia ngăn chặng bước tiến tu học của chúng ta, mà chúng ta phải vượt qua mọi thứ để tiếp tục tu học. Như vậy chúng ta sẽ bắt đầu nhận ra sự tuyệt diệu của trí tuệ của con người, và tiếp tục khám phá chân lý qua nhiều phương cách, mà qua đó chúng ta thấy: Tụng Kinh, Niệm Phật Thiền Tập và Kinh hành sẽ khai mở cho cuộc sống thênh thang phía trước. Lúc đó chúng ta không bị mắc kẹt quan niệm chỉ nghĩ đến bản thân mình, hoặc chỉ muốn sống cuộc sống trôi nổi theo cách riêng của mình, mà chúng ta có tầm nhìn cao rộng hơn, thánh thiện hơn và tốt đẹp hơn. Trái lại khi không có tầm nhìn cao rộng, chúng ta sẽ không nhận được thấy chúng ta đang là trung tâm thế giới, không nhận thức được chúng ta đang đứng ở vòng tròn thiêng liêng. Tại vì có nhiều sự quan hệ quá, với những nỗi lo toan, đau khổ khát khao, sự lo sợ nhỏ nhen đến mờ mắt không thấy được con đường chúng ta đi. Chúng ta không thấy được vẻ đẹp của hiện hữu, nghĩa là chỉ thấy toàn là màu đen, toàn là sợ hãi và thất vọng. Tất cả những gì chúng ta cảm nhận được khi mà mắt kẹt như vậy, chỉ gom lại hai chữ thôi:
- Đau khổ và thất bại,
Ai muốn đau khổ thì cứ sống buông thả theo dục lạc. Còn chúng ta không muốn đau khổ thì coi cái đó như pha, vượt qua dễ dàng. Nghĩa là không có cái gì để cho chúng ta bất mãn về cuộc sống, hay nhìn đời bằng đau khổ, bằng sự bất mãn của chính mình, giống như có một nhà thơ đã từng nói:
- Với tôi tất cả đều vô nghĩa
Tất cả không ngoài cái khổ đau.
Thực ra hai câu thơ này mới nghe thì cũng thấy thâm trầm, đứng một khía cạnh nào đó thì kể cũng thú vị thật. Nhưng mà nếu học theo hai câu thơ này thì chúng ta sẽ cứ đau khổ dài dài, rồi từ ngáp ngáp cho đến tắt thở luôn, là bởi vì chúng ta thấy cuộc đời mình vô nghĩa quá. Khi đã vô nghĩa rồi thì chúng ta không còn tha thiết để sống, chỉ có nước nhảy sông, nhảy biển thôi. Qua câu thơ này chúng ta chỉ thấy tất cả không ngoài cái khổ đau. Khổ đau theo kiểu nhà thơ đã nói, khác với cái khổ mà Đức Phật chỉ cho chúng ta, vì khổ đau của nhà thơ là khổ đau của bi lụy, khổ đau của những người không có tầm mắt cao rộng. Còn khổ đau của Đức Phật dạy, giúp cho chúng ta có một tầm nhìn cao rộng, nhìn về phía trước chấp nhận những khổ đau của hiện tại, để chúng ta thăng tiến cho đến khi giải thoát giác ngộ. Nói là chấp nhận khổ đau, nhưng thực ra một khi đã tu rồi thì không có gì là khổ đau cả. Bởi vì chúng ta biết chế tác, cho nên có nhận thức:
- Nhờ có khổ đau cho nên chúng ta mới có hạnh phúc.
Như vậy vẻ đẹp ở bên ngoài không có cái gì làm chúng ta vướng bận, mà đau khổ cũng vậy. Thành ra nghĩa đau khổ của Đạo Phật cũng thánh thiện lắm, nhưng mà hầu hết nhiều người không biết sử dụng những đau khổ đó để chế tác hạnh phúc, cho nên cảm thấy bực tức về những gì cuộc sống đã mang lại cho chúng ta. Trong chiều hướng này xin chia sẻ đại chúng về một sự mong cầu của một người thiếu nữ:
- Người phụ nữ nầy rất kiêu kỳ và hãnh diện về vẻ đẹp của Cô. Vì là người biết tu và muốn đạt đến sự giác ngộ, cho nên Cô ta hỏi tất cả những người có uy tín, những người được cho là đạo cao đức trọng làm thế nào để đạt đến giác ngộ. Và có người đã bảo:
- Nếu Cô leo lên được đỉnh của 3 ngọn núi này, Cô sẽ thấy ở nơi đó có một cái hang, và trong hang đó có một Bà Lão thông thái. Bà Lão đó sẽ nói cho Cô hay làm thế nào để đạt đến đạo quả giác ngộ.
Khi nghe nói như vậy Cô gái này chấp nhận liền:
- Được tôi sẽ đi, không có gì có thể ngăn chặn bước tu học của tôi.
Nhìn qua tinh thần này chúng ta rất khâm phục, vì đạo mà Cô bất chấp mọi gian lao, bất chấp mọi nguy hiểm và không có cái gì ngăn chặn được bước tiến tu của Cô ta. Thế là sau khi chịu nhiều gian nan vất vả, cuối cùng Cô cũng đến đỉnh núi, và tìm được cái hang, trong đó có một Bà Lão thông thái mặt bộ đồ màu trắng, đang mĩm cười nhìn về Cô. Thầm phục và kính trọng Cô ta quỳ xuống dưới chân bà Bà lão và yêu cầu:
- Thưa bà con đã được giác ngộ hay không?
 Bà lão trả lời cô gái:
- Vâng con chắc chắn, nếu con không đạt được quả giác ngộ thì con không thể nào leo lên được núi cao như thế này.
Vừa nói đến đó Bà lão bỗng hóa thành con quỷ sa tăng đứng dậy cầm một chiếc gậy để vừa đập vào người cô vừa nói:
- Bây giờ và ở đây, bây giờ và ở đây, bây giờ và ở đây ..,
Sau khi Cô ta bị đánh đòn một trận chí tử như vậy, Cô gái này thất kinh hồn vía vùng bỏ chạy, và Cô ta thoát khỏi nanh vuốt của con quỷ sa tăng đó. Nhưng mà cũng từ đó trở đi vào những ngày còn lại của cuộc đời, trong tâm tư của Cô gái này không bao giờ quên những hình ảnh con quỷ sa tăng đã đập mình, đã rượt chạy và nói:
- Bây giờ và ở đây, bây giờ và ở đây ..
Qua bài học của câu chuyện này, chúng ta thấy con người tu học tương tự như một dũng sĩ, đều nói lên những gì mà chúng tôi đang đề cập ở đây. Quả thật tinh thần và trái tim của người tu học là tinh tấn và nhiệt thành, tuy vậy nếu muốn đạt được đạo quả giác ngộ, chúng ta không cần phải tìm tới phương trời nào cả. Không cần phải đi tìm một nơi mà chúng ta nghĩ không có một người nào quấy rầy chúng ta.  Không cần tìm đi đâu cả: Bây giờ và ở đây. Đi tìm một cảnh giới nào chỉ là chạy trốn chứ không có ý nghĩa trong vấn đề tu học. Nói như vậy trong hoàn cảnh nào mà chúng ta có, phải vui với những gì ta có. Do vậy chúng ta tỏ ra kiêu căng hoặc cứng đầu, kiêu căng vì đã giỏi rồi, cứng đầu vì nghĩ rằng không ai có thể dạy chúng ta được là thiệt thòi. Nếu mà kiêu căng và cứng đầu thì tốt hơn hết phải có một người cầm roi quất chúng ta, như con quỷ sa tăng đã từng quất Cô gái kia. Phải có một con quỷ sa tăng rượt chúng ta như vậy, để chúng ta sợ chạy thất kinh hồn vía, có thế mới giác ngộ. Và phải nhớ rằng từ đây trong cuộc đời còn lại sẽ có người cầm roi quất chúng ta, nếu mà chúng ta còn phải chạy đi tìm một cảnh giới nào đó để chúng ta tu học.
Khi chúng ta biết sự giác ngộ nằm trọn vẹn trong khoảng không gian:
- Bây giờ và ở đây,
Thì tâm tư chúng ta càng cởi mở và trái tim lúc đó càng trở nên thân thiện với thân thể. Lời nói hay tâm trí của chúng ta, và cả thế giới đều trong vòng tròn với sự hòa điệu của chúng ta. Lúc đó, những vấn đề nội tâm, những người sống chung quanh, những người thân, ngôi nhà chúng ta đã và đang ở, nơi thường ăn sáng mỗi ngày cảm thấy ấm áp hơn, thì thú vị hơn, mà chúng ta không cần bỏ nơi đó để tìm một cảnh giới nào xa lạ. Phải nói rằng thế giới chung quanh chúng ta có đầy đủ tất cả sự nhiệm mầu. Mọi việc điều tương tự như vậy, và như vậy dù ở bất kỳ nơi nào khung cảnh chung quanh của chúng ta cũng đều là một hoàn cảnh thực sự tuyệt diệu. Cho nên đừng bao giờ chạy trốn và đừng bao giờ vứt bỏ những cái gì mà chúng ta cầm trong tay. Bởi vì chúng ta biết cái mà chúng ta đang có cầm trong tay, chỉ có trong một khoảng thời gian nào đó thôi. Do vì ảnh hưởng của vô thường, cho nên cuộc đời của chúng ta giống như bông hoa sớm nở tối tàn. Thực sự giáo lý Phật Giáo không phải nói ra điều này để bi lụy, đau khổ... mà nói để chúng ta biết trân quý những gì được coi là mong manh nhất ở trong cuộc đời, vì nó mong manh cho nên chúng ta trân quý. Đời người ngắn ngủi, sống nay chết mai cho nên chúng ta phải thương trọn vẹn, để khi có chết thì chúng ta không ân hận. Vì vô thường cho nên chúng ta ghi nhận để biết những gì mà chúng ta có là trân trọng lắm. Phải giữ cho môi trường chúng ta sống ấm áp, tươi mát, hạnh phúc hơn. Thế giới chung quanh chúng ta là một sự mầu nhiệm, là một sự tuyệt diệu đừng bao giờ bỏ mất cơ hội chúng ta có. Bây giờ và ở đây là chiếc chìa khóa để chúng ta mở cánh cửa giác ngộ chánh niệm. Chúng ta mở cánh cửa giác ngộ, chánh niệm dạy chúng ta tỉnh thức sống dậy và đầy hiếu kỳ về các yếu tố giác ngộ bây giờ và ở đây. Cho nên trong tư thế nào cũng đẹp cả: Tụng Kinh, Niệm Phật, Thiền Tọa và Kinh Hành và hơi thở của chúng ta là bây giờ. Sự tỉnh thức khỏi vọng tưởng của chúng ta cũng là bây giờ và ở đây, ngay cả các vọng tưởng của chúng ta cũng là bây giờ và ở đây. Bởi vì nếu không có vọng tưởng thì chúng ta không có Chánh niệm. Mặt dầu ý thức vọng tưởng dường như đưa chúng ta về một dĩ vãng, hay là một tương lai xa xôi nào đó, nhưng có chánh niệm chúng ta lại càng ý thức được hiện tại. Càng nhận thấy rằng chúng ta đang ở trung tâm của thế giới, đang đứng giữ vòng tròn thiêng liêng với sự bảo bọc kỳ diệu. Do vậy chúng ta phải ghi nhận những động tác rất nhỏ như là: Chải răng, nấu ăn, hay là tắm rửa, quét nhà kể cả khi chúng ta bưng ly nước cho người thân chúng ta uống ... Bất cứ điều gì cũng làm ngay bây giờ và ở đây, là việc làm thánh thiện nhất, là một việc làm mà chúng ta thấy rằng chỉ có ở những người có Tầm nhìn cao rộng mới làm được chuyện đó. Còn không thấy đều đó, thì chỉ làm cho có lệ chỉ trả nợ cho quỷ thần, chỉ làm là tại vì bổn phận được giao phó như vậy, nhưng mà chúng ta không thực sự thấy tươi mát trong khi làm việc đó. Phương pháp của chúng ta là hãy dùng những gì có được để tỉnh thức mà không phải chạy tìm cầu ở một chân trời gốc biển nào, đó là điều chắc chắn. Chúng ta có thể làm một cuộc so sánh, giả sử có hai người giống nhau về thân thể, giống nhau về lời nói, về suy nghĩ về Cha Mẹ về nhà cửa, tất cả mọi tiện nghi đều như nhau. Một trong hai người đó có thể sử dụng những gì có để tỉnh thức và người kia có thể sử dụng nó để trở thành sân hận, đắng cay hay đau khổ hơn. Không nhất thiết là chúng ta có được một cái gì, kể cả một cơ thể dị dạng, một sức khỏe dồi dào, hay là một sự cùng khó, sắc đẹp hay xấu xí, đầu óc nhạy bén hay đần độn, sống giữa nhà cao cửa rộng hay là một cuộc sống ở hoang dã yên mặc hẻo lánh. Bất cứ cái gì chúng ta có được nếu có thể làm cho chúng ta tỉnh thức, hay làm cho chúng ta rời xa sự mê ngủ thì đó là sự tỉnh thức của hiện tại. Cho nên chúng ta phải nên làm gì với những điều kiện hiện có của thân thể, ngôn ngữ tâm trí của chúng ta là điều cần thiết.
Như vậy đời là vô thường, thì chúng ta phải sử dụng cái đời vô thường để chúng ta làm được một cái gì đó cho thường còn. Do vậy thân thể của chúng ta, chúng ta cũng phải biết sử dụng. Bây giờ còn trẻ có thể ngồi lâu Tụng kinh, Niệm Phật, thiền Tọa và Kinh hành thì chúng ta phải làm ngay bây giờ, đừng hẹn để già rồi mới vô Chùa mới tu, chừng đó làm không nổi tu không xong. Đối với những Phật tử có cơ duyên đối với Đạo Pháp muộn thì chúng ta chấp nhận nó như vậy, bởi vì duyên muộn màng. Nhưng mà những ai còn trẻ mà biết Đạo Pháp thì xin hãy dấn thân liền, tại vì:
- Mồ hoang còn lắm kẻ xuân xanh
Ngoài nghĩa địa thiếu gì những người trẻ đã chết, bây giờ chúng ta đợi tuổi già, cái tuổi chúng ta không ấn định được. Không ai cho phép chúng ta ấn định cỡ bao nhiêu tuổi chết, mà vô thường đến lúc nào thì chúng ta tạm biệt cuộc đời lúc đó thôi, không hẹn trước được. Cho nên:
- Diêm vương đã định hồi khuya bắt,
Quỷ sứ không chờ tới rạng đông,
Khi mà đã hết số rồi thì quỷ sứ tới dắt chúng ta đi thôi. Phải làm những cái gì bây giờ và ở đây. Đây là một vài điều rất hữu ích để giúp chúng ta biết về hiện tại. Hàng rào cản lớn nhất ngăn chúng ta nhận thức cuộc đời chính là nhận sai lầm đã làm cho chúng ta mắc kẹt và mờ mắt. Càng nhạy cảm về điều này, chúng ta càng ít mắc kẹt. Chúng ta càng nhận ra rằng khi bắt đầu giận dữ, hoặc tự chê trách mình, khao khát một cách đau khổ thì chúng ta bắt đầu gạt bỏ tất cả. Lúc đó chúng ta như đang ngồi bên bờ vực của thung lũng và đã trùm lên đầu chúng ta một túi đen lớn, chúng ta có thể rơi xuống vực thẳm bất cứ lúc nào. Chúng ta có thể kiểm nghiệm điều này. Có thể leo lên ngọn núi tuyết, nhìn xuống chung quanh, lúc đó chắc chắn cảm giác đầu tiên phải luôn luôn ghi nhận là:
- Nó phải thật rộng lớn bao la.
Đầu óc chúng ta bắt đầu cởi mở hơn, nhẹ nhàng, thanh thản hơn. Nhưng mà nếu đứng đó lâu, chúng ta bắt đầu thấy những sự việc xảy ra. Điều mà chúng ta có thể cảm nhận chính là mọi vật dường như đã ngưng hoạt động và trở nên nhỏ bé. Bởi vì chúng ta đã leo đỉnh núi rồi cho nên nhìn mọi thứ chung quanh bao la hơn và nhỏ bé hơn. Từ trên một bình diện cao nhìn xuống lúc nào cũng vậy, chắc chắn tâm tư của chúng ta sẽ cởi mở hơn đối với khoảng không gian đó. Chúng ta luôn luôn có thể làm được điều đó bất cứ lúc nào, việc làm đó sẽ tạo điều kiện hòa mình với thiên nhiên và làm cho chúng ta trở nên thân thiện với chính mình hơn. Bởi vì chúng ta có cơ hội quay về với chính mình, về những khao khát mà những mong muốn, về sự chán chường và làm cho chúng ta thân thiện. Hoàn cảnh hiện tại mà trong tâm của chúng ta cho đó là thiên đường. Nhắc đến Thiên Đường có người hỏi:
- Thiên đường và Địa Ngục có thật không?
Để trả lời câu hỏi này, xin chia sẻ với đại chúng một câu chuyện có liên quan đến những gì mà chúng ta cho nó là: thiên đàng và địa ngục, sống và chết, tốt hay xấu. Câu chuyện như thế này:
Có một viên sĩ quan rất là oai vệ đến gặp một nhà thông thái và yêu cầu:
- Hãy nói cho tôi biết về thiên đường và địa ngục.
Khi nghe viên sĩ quan đó hỏi, nhà thông thái nhìn vào mặt và bảo anh ta:
- Tại sao tôi lại nói điều đó cho một kẻ thô lỗ ghê tởm bẩn thỉu như anh nghe.
Khi nghe nhà thông thái mắng chửi nhục mạ, viên sĩ quan giận lắm, mặt trở nên tái, tóc dựng đứng lên nhưng nhà thông thái vẫn không ngừng tiếp tục chửi:
- Ai lại đi nói với một con bò gớm giếc như anh, cái gương mặt của anh không đáng để cho tôi trả lời như vậy.
Chuyện gì sẽ xảy ra, lúc đó anh sĩ quan giận lắm và cơn giận nổi lên đùng đùng, viên sĩ quan đó rút gươm ra và khi anh ta sắp chém đầu nhà thông thái, thì nhà thông thái bảo rằng:
- Đó là địa ngục,
Viên sĩ quan là một người rất là nhạy bén. Ngay lập tức hiểu ra điều anh ta mới tạo những hành động đó, chính mình là một địa ngục. Anh ta đang bị đắm sâu trong địa ngục của chính mình. Với thái độ đen tối thô lỗ và nóng nảy đầy thù hận và nóng dữ, phẩn uất mà đến độ làm anh ta không còn tự chủ được nữa, và suýt nữa là giết chết nhà thông thái kia. Nghĩ đến đó nước mắt tự nhiên rơi lưng tròng và anh ta khóc, đồng thời cũng chấp tay lạy nói lên những lời ăn năn hối lỗi, và đúng lúc này nhà thông thái mới bảo:
- Đó là thiên đường.
Thực sự không có thiên đường và địa ngục nào cả, ngoài cách hành xử của chúng ta đối với mọi người. Từ quan điểm này, chúng ta thấy một lúc nào đó sân hận xuất hiện và đang trút cơn giận dữ của chúng ta lên một người nào đó, thì chính chúng ta đang mở cửa địa ngục đi vô. Càng giận dữ càng phóng mũi tên độc ngôn ngữ vào người kia, chính là chúng ta đang tạo nghiệp sát và đang mở cửa địa ngục. Một lúc nào đó thấy sống vui, thánh thiện, tươi mát đến với ai thì người kia trở thành là người bạn chí thân chí cốt của mình. Một sự sống đầy sinh lực như vậy thì chúng ta gọi đó là Tịnh Độ. Tịnh Độ không phải tìm đi đâu, đó chỉ là cách hành xử của chúng ta đối với mọi người, đối với mọi loài. Địa ngục chỉ là trạng thái sân hận si mê phản kháng lại sự sống, khi chúng ta hành xử với trạng thái chúng ta đang hiện có, nó tương tự với chúng ta đang sống trong địa ngục vậy. Cũng giống như chúng ta tạo nên một tình huống mà tin chắc rằng mình sẽ rút gươm và chém đầu một ai đó, hay là mắng chửi một người nào đó, loại phản kháng đó đối với cuộc sống chính là địa ngục. Ngược lại với hành động đó, lời nói đó là thiên đường.
Với một người có tầm nhìn cao rộng, phương pháp thực tập chúng ta không nên cho rằng địa ngục thì xấu, thiên đường thì tốt, để rồi cứ mong mỏi thoát ra khỏi địa ngục đi tìm thiên đường, mà quên đi yếu tố:
- Bây giờ và ở đây
Cách hay hơn hết là chúng ta chỉ nên khuyến khích để phát triển con tim của chúng ta cởi mở một khói óc, cởi mở đối với thiên đường cũng như địa ngục. Một cách ngắn gọn, cởi mở đối với tất cả. Chỉ có như thế thì chúng ta mới nhận thấy rằng, bất cứ điều gì xảy đến, thì chúng ta vẫn luôn luôn đứng chính giữa, ở giữa thế giới, ở giữa vòng tròn thiêng liêng và bất cứ cái gì tiến vào vòng tròn đó đều tồn tại với chúng ta ở đó, và đều đã cho chúng ta những gì mà chúng ta cần biết đó là Tịnh Độ. Cho nên chúng ta phải tự tạo cho chính mình một không gian được coi là hài hòa, ai đến với chúng ta đều ảnh hưởng vòng không gian từ ái của mình. Từ lực đó chúng ta cần phải phát triển, đừng bao giờ chờ, đừng chờ cho một ai cho chúng ta hết. Chúng ta phải tự tạo, việc làm của chúng ta là tỉnh thức để làm cho mọi người cùng tiến vào vòng tròn đó. Luôn luôn làm tỉnh thức sự thúc liễm thân tâm hơn và làm cho chúng ta đừng say ngủ bởi danh lợi, tài sắc. Cách duy nhất để làm được điều này, là chúng ta tự cởi mở cõi lòng hiếu kỳ, và phát triển một số ý niệm về sự thông cảm đối với những gì xảy ra mà chúng ta cần biết. Cho nên đừng có một ý kiến nào hết, cũng đừng cho mình là người thông thái, đừng tự cho mình là hơn tất cả mọi người, nếu không thì chắc chắn chúng ta sẽ không học được gì cả. Đến với ai chúng ta biết là sẽ học được ít nhiều nơi người đó một cái gì đó đẹp, nhưng mà đừng học cái dở. Chúng tôi đã từng nói:
- Xã hội Tây phương, nhất là Hoa Kỳ là một xã hội tuyệt vời,
Nói như vậy không có nghĩa là trong xã hội Hoa Kỳ không có cái dở. Chúng ta đến xã hội tuyệt vời học cái hay của nó, sử dụng cái điều kiện vật chất để thể hiện một cái gì mà chúng ta cần làm, chứ đừng bắt chước rồi sống theo kiểu sống buông thả rồi đỗ thừa:
- Xã hội vật chất không ai tu nổi.
Không phải như vậy, nếu chúng ta có cái nhìn quán triệt và biết sử dụng, thì còn gì tuyệt vời hơn khi chúng ta tu với đầy đủ phương tiện và vật chất hỗ trợ cho việc phát triển cuộc sống tâm linh của chúng ta. Như vậy chúng ta phát triển một số ý niệm để thấy được hoàn cảnh sống chung quanh. Thấy hay là không thấy, biết hay là không biết, vẫn là những điều kiện mà nó bám riết theo chúng ta. Cho đến khi nào nó cho chúng ta một bài học, bài học đó tốt hay bài học đó xấu tùy theo sự ghi nhận của chúng ta.
Có rất nhiều người đã học được bài học đau khổ của cuộc đời, lúc bây giờ ngoảnh đầu lại mới thấy tiếc nuối. Bài học nào cũng phải trả một cái giá, có điều là đắt hay không đắt, ít hay nhiều ... Nhưng mà chúng ta biết rằng những gì trong cuộc sống ngoài xã hội nó luôn luôn bám sát cuộc sống của chúng ta. Với người có tầm nhìn cao rộng, biết nó là những con quỷ, chúng ta sẽ hướng dẫn nó trở ra thân thiện và trở thành người đồng hành trên con đường đời của chúng ta. Hiểu được điều này, cho dù là sống trong cảnh ngộ nào có những lúc gian nan chướng ngại, đói và mệt chúng ta cũng vẫn là hạnh phúc.
Như vậy, người có tầm nhìn cao rộng là người thấy xa đoán trước những gì có thể hoặc sắp xảy ra, tiên liệu những sự việc sắp diễn tiến để chuẩn bị chu đáo cho hoàn cảnh mới. Nếu là các Nhà Thiên Văn Học, Địa Chấn Học thì biết trước những di chuyển những vận hành trong không gian vũ trụ cảnh báo cho nhân quần xã hội để tránh những nguy hiểm có thể xảy ra. Những nhà kinh tế thì đoán trước nhu cầu phát triển của xã hội để tạo điều kiện thích ứng cho con người. Những nhà Tôn Giáo Học, nhất là Phật Giáo với tầm nhìn cao rộng đó để lo trước cái lo của thiên hạ và vui sau cái vui của thiên hạ. Là những người biết sống an vui, là những người dám đối diện với mọi khổ đau trong cuộc đời để cứu đời, để cùng nhau tiến lên bến bờ giải thoát. Trước khi kết thúc bài viết này xin kể đại chúng một câu chuyện:
- Rằng là ngày xửa ngày xưa có một vị minh quan cai trị vương quốc rất là thanh bình và trù phú. Mọi việc điều xuôi chèo mát mái, ngoại trừ một điều không được như ý. Tại vì nhà vua tuổi đã cao rồi, nhưng mà vẫn chưa có một hoàng nam để mà nối dõi. Thế là một buổi sáng đẹp trời, đức Vua cho niêm yết một thánh chị Nội dung thánh chỉ là truyền lệnh các đồng tử từ 7 tuổi đến 12 tuổi vào sân rồng cho Ngài chọn người nối nghiệp. Các thần dân của đức Vua trong lứa tuổi ấn định, lần lượt kéo nhau về kinh thành đăng ký. Khi yết kiến đức Vua xong, những thần dân tý hon, kể cả gia tộc giàu, nghèo, sang, hèn, mỗi cậu bé đều được nhận một hạt giống tí teo. Các thí sinh đó đem hạt giống về phải tự mình gieo trồng chăm bón. Đến bao giờ hạt giống đó nảy mầm, đâm chồi nảy lộc ra hoa kết nụ thì đem vào hoàng cung để dự thi. Ngày dự thi đã được ấn định vào đêm trăng rằm tháng 8, trăng tròn của năm xửa năm xưa. Thế là vào ngày trăng rằm tháng 8 của năm xưa đó, các thần dân tí hon phải mang chậu bông của mình để cho đức Vua và Hoàng hậu chấm. Ai được chấm giải nhất thì người gieo trồng đó sẽ được chọn làm Hoàng tử, người kế vị đức Vua lên ngôi cửu ngũ sau này.
Ngày chờ đợi đó đã đến, vườn ngự uyển của Đức Vua chất đầy các lẳng hoa, phải nói là không chê vào đâu được. Nhưng mà đức Vua và Hoàng hậu dường như vẫn chưa hài lòng. Không những vậy mà nhà Vua và Hoàng Hậu còn đăm chiêu buồn bã. Trong lúc nhà Vua và Hoàng Hậu lộ vẻ thất vọng thật sự thì có một chú bé khoảng 8 tuổi, quần áo rách rưới nhưng mặt mũi rất dễ thương xin được vào gặp đức Vua của chú. Mọi người ai cũng cười, cười vì thấy chú bé này mặt mũi thì dính đất cát dơ bẩn, quần áo rách rưới, nhưng mà khuôn mặt rất là dễ thương. Trên tay của chú vẫn cứ khư khư ôm cái chậu, trong đó chứa đầy phân và đất mịn. Vị thần dân tí hon này quỳ trước bệ rồng và nước mắt chảy quanh tròng sụt sùi thưa đức vua:
- Dạ muôn tâu đức Vua, con đã cố gắng hết sức mình, chọn một chiếc chậu lành lặn nhất, đặt vào đó loại đất mịn nhất, trộn vào chậu loại thứ phân tốt nhất, rồi đặt hạt giống đức Vua ban cho con vào chậu. Con đã phơi sương ủ nắng tưới tẩm rất nhiều, vậy mà nó không chịu nứt cái mầm nào cả, cho nên con buồn lắm.
Khi nghe đến đây nhà Vua không dấu được vui mừng hòa lẫn với sự xúc động, bước xuống ngai vàng ôm chầm lấy chú bé dân dã đó, nhà Vua mới nói thế này:
- Con chính là hoàng tử mà ta và thần dân đang mong chờ.
Có lẻ quý vị sẽ thấy lạ. Cả đám thần dân tí hon của nhà Vua cũng ngạc nhiên, và cho đến các vị quan đại thần có mặt trong buổi tuyển chọn đó cũng bất bình khi nghe nhà Vua nói như vậy. Nhà Vua mới vuốt râu cười và hân hoan giải thích:
- Thật ra các hạt giống trước khi trao cho các tuyển sinh đều đã được hấp chín, cho nên nó không bao giờ mọc. Nhưng mà với chú bé này, mặt dầu giống đã được hấp chín, nhưng nó có thể mọc, trưởng thành và nở một đóa hoa vô hình trung thực nhất.
Chỉ vào chiếc chậu dơ bẩn của chú bé, nhà Vua nói tiếp:
- Đóa hoa vô hình chỉ mọc trong chiếc chậu này mà thôi. Con người đã gieo trồng được đóa hoa đó nhất định sẽ là vị minh quân, đất nước của chúng ta đang chờ.
Và đức Vua đã không lầm trong sự lựa chọn này.
Nói tóm lại, qua bài học này, chúng ta đã học được gì? chúng tôi xin dùng đoạn này để nói lời tóm tắt. Trong bài học này đã cho chúng ta một kinh nghiệm, như hành động của nhà Vua vì muốn tìm một nhân tài cho quê hương đất nước, cho nên nhà Vua đã âm thầm hấp chín các hạt giống rồi bảo mọi người đem ươn. Sự thành thật của cậu bé 8 tuổi bày tỏ nỗi lòng tận tụy của mình trước bệ rồng, đã cho chúng ta thấy tầm nhìn cao rộng của nhà Vua trong việc lựa người để truyền ngôi sau này. Bởi vì nếu giao ngôi Vua này cho những người vô tướng bất tài, không có khả năng điều khiển thiên hạ, thì chỉ là thứ ăn hại mà thôi, chẳng làm được trò trống gì cả. Vai trò đó phải giao cho những người có khả năng, mà không phải chỉ có khả năng mà phải thành thật tận tụy với mọi người, phải coi tất cả mọi người như là con của mình. Nhà Vua đã không lầm trong sự lựa chọn, Với tầm nhìn cao rộng của nhà Vua trong việc lựa chọn người sau này, cũng như tương tự trong cuộc đời của chúng ta như vậy. Phải biết rằng trong cuộc đời đầy dẫy những cạm bẫy chông gai, muốn thành công trong lãnh vực nào cũng đều phải có tầm nhìn cao rộng. Chúng ta là những chiến sĩ trong đoàn quân Chánh pháp của Như Lai, trong công cuộc tiêu diệt vô minh và tham vọng, là một công việc được coi là hàng đầu. Bởi vì nếu chúng ta không tiêu diệt được vô minh tham vọng, thì đừng bao giờ mong đạt được quả giải thoát giác ngộ. Vì thế nếu chúng ta không có tầm nhìn cao rộng, không biết điều gì đáng giữ, việc gì nên quên, lúc nào cần phải tiến bước, lúc nào cần phải dừng chân thì chúng ta là người thua cuộc. Có được tầm nhìn cao rộng thì chúng ta mới thành công trên con đường tu tập đạo giải thoát, vì thế ngay bây giờ và ở đây chúng ta phải lựa chọn cho mình một vị thế mà qua đó bài kệ:
Bạn muốn là bùn hay hoa sen
Là bùn hôi thúi chẳng ai khen
Là sen thơm ngát trời người kính
Tôi muốn là sen mọc trong bùn.
--o0o--