TẬP SAN DƯỢC SƯ

Bát Phong Xuy Bất Động
Trúc Giao
---o0o---
 
          - Bát phong nghĩa là tám ngọn gió
          - Xuy có nghĩa là thổi
          - Bất động có nghĩa là không lung lay
          Như vậy, bát phong xuy bấy bất động, có nghĩa là tám ngọn gió thổi mà không lay chuyển. Như thế nào gọi là bát phong xuy bất động đó chính là nội dung bài viết chúng tôi giới thiệu hôm nay.
Tất cả mọi người trên thế gian, ai ai cũng đều phải đối diện và đương đầu với những bước thăng trầm của cuộc đời, không một ai có thể tránh khỏi, cho nên trong sách có câu:
- Phước bất trùng lai, họa vô đơn chí.
Nghĩa là:
- Trên cõi đời này những việc may mắn, còn gọi là có phước, được phước, hưởng phước, thường không đến hai lần, chỉ đến một lượt thôi. Ngược lại, những tai họa, những chuyện không may, bất trắc, bất như ý, thường gọi là xui xẻo, lại đến dồn dập, triền miên, bất tận. Chuyện này vừa xong thì chuyện khác xảy ra. Có khi chuyện này chưa dứt thì nhiều chuyện khác đã đến.
Với những người tinh thần yếu đuối, bạc nhược, cầu an, hoang mang, sợ sệt, thì những thăng trầm của cuộc đời sẽ nhận chìm họ trong biển khổ đau, ngập tràn nước mắt. Trái lại, với những người tinh thần mạnh mẽ, dũng kiện, tìm hiểu đạo lý, thực tâm tu học, thì những thăng trầm của cuộc đời chính là những thử thách, những rèn luyện, để nâng cao cuộc sống nội tâm của họ ngày một sung mãn hơn, nghị lực của họ ngày một vững vàng hơn, dũng tiến trên bước đường đời đạo mạnh mẻ hơn. Sự giác ngộ và giải thoát chắc chắn sẽ đến với những người như vậy một ngày không xa. Ích lợi của việc tìm hiểu đạo lý, thực tâm tu học, chính là chỗ này vậy.
Trong kinh sách, những bước thăng trầm của cuộc đời được gọi là Bát Phong. Bát phong gồm có bốn điều phước lành và bốn điều bất trắc như sau:
- Thịnh và suy,
- Hủy và dự,
- Xưng và cơ,
- Khổ và lạc.
Ðó là tám ngọn gió thường tình của thế gian, lúc nào cũng không ngừng thổi, hết cơn gió này rồi đến cơn gió khác, có lúc gió thổi hiu hiu, nhẹ nhàng, mát mẽ, có khi gió thổi mãnh liệt, khủng khiếp, tàn khốc, như trong các cơn giông bão. Trong đời sống của mọi người trên thế gian, không ai không gặp những bước thăng trầm, lúc được lúc thua, lúc vinh lúc nhục, lúc vui lúc khổ, lúc sướng lúc cực, lúc lên voi lúc xuống chó, lúc danh dự lúc nhọc nhằn, lúc lạc quan lúc bi quan, lúc bước lên xe lúc ngã xuống ngựa ... Những bước thăng trầm như vậy làm cho con người phải phiền não khổ đau. Con người còn sống là còn động, còn động là còn khổ, vì cuộc đời sống động sôi nổi, vì những bước thăng trầm đó. Cho nên, nếu chịu khó tìm hiểu đạo lý, thực tâm tu học, quán chiếu tự tâm, thì chắc chắn chúng ta sẽ có an lạc và hạnh phúc.
1- Ðược và Thua
Thịnh và suy là hai ngọn gió thường xuyên trên thế gian, mà ở trên trần đời, ai cũng thường gặp phải cả hai điều: được và thua, lời và lỗ, thắng và bại.
Các doanh nghiệp, theo nguyên tắc, phải lệ thuộc vào cả hai điều:
- Lỗ và lãi.
Ðương nhiên thấy thỏa mãn nếu được hay có lãi. Trong điều này tự nó không có gì sai cả. Lợi nhuận như vậy sinh một lô ý thích mà một người bình thường hay săn tìm. Những giây phút lạc thú, tuy chỉ là tạm thời, nhưng cũng đáng để sống trong giây phút ngắn ngủi. Trong thế giới tranh đua và chao đảo này, người ta phải được vui hưởng một loại hạnh phúc tuy là ngắn ngủi đó, nhưng cũng làm cho con tim sung sướng. Hạnh phúc như vậy, dù là vật chất, nhưng có thể dẫn đến khỏe mạnh và sống lâu. Lời thì cười, nhưng thua lỗ thì không cười được. Thua lỗ làm cho tinh thần thống khổ. Trong trường hợp trái ngang như vậy, chúng ta phải tỏ ra có tinh thần mạnh, can đảm, duy trì tinh thần quân bình thích hợp. Tất cả chúng ta đều có lúc lên lúc xuống trong khi tranh đấu với đời. Cho nên phải sẵn sàng chấp nhận điều tốt cũng như điều xấu. Như vậy ta sẽ ít thất vọng.
Thua lỗ chúng ta phải vui vẻ cam chịu với cái hùng của đấng nam nhi. Bất hạnh ta phải đối đầu với chúng, và thường là cả nhóm chứ không một mình. Ta phải trực diện với chúng với bình thản và lấy nó làm một cơ hội để trau dồi đức hạnh cao siêu này.
Là người học đạo, khi gặp hoàng cảnh nầy, chúng ta có thể tự an ủi:
- Ðây chỉ là một sự mất mát nhỏ nhen, không đáng quan tâm. Nhiều người trên đời còn mất nhiều thứ to tát, lớn lao hơn nhiều.
Cái sự mất mát lớn lao nhứt, hầu hết mọi người đều sợ, đó chính là:
- Mất mạng.
Nghĩa là:
- Mất cái mạng sống của chính mình.
Con người thường quan niệm lấy của che thân, có mất mát vật gì cũng thường tự an ủi:
- Cái mạng này còn là tốt rồi, là có phước rồi, còn người thì còn làm ra của, lo gì!
Chỉ có ít người chịu chết thay cho của cải mà thôi,, cái đó gọi là:
- Ly thân che của.
Ðạo Phật chính là đạo giúp chúng ta bớt đi sự sợ hãi, giúp chúng ta dứt trừ những ưu tư, lo lắng trên đây, giúp chúng ta đạt được sự bình tĩnh, thản nhiên, tự tại, điềm đạm, trước mọi sự được thua trong đời.
2- Danh Dự và Mất Danh Dự
Danh dự và mất danh dự là một cặp hoàn cảnh trần thế không thể tránh được mà chúng ta phải đương đầu trong đời sống hàng ngày.
Danh dự hay nổi tiếng, chúng ta thích thú, mất danh dự chúng ta ghét. Danh dự làm tim ta vui sướng; mất danh dự làm tim ta buồn đau. Chúng ta ham thích trở nên nổi tiếng. Muốn có danh dự, nhiều người sẵn sàng lo lót hay cho các món tiền lớn lao cho những người có quyền hành để làm cho thiên hạ biết đến. Như khi mất danh dự thì không khoan khoái gì cho tai nghe và tâm ý. Chắc chắn chúng ta xao xuyến khi những lời thô lỗ hay bất kính chọc vào tai ta.
Thói thường người đời hoan hỷ, vui vẻ đón mừng tiếng tốt, danh thơm. Còn tiếng xấu, phỉ báng, khinh chê, tức nhiên con người không thích. Danh thơm làm cho con người phấn khởi, khích lệ tinh thần. Tiếng xấu làm cho con người bực bội, bất an. Còn tiếng xấu thì dĩ nhiên, con người không thích nghe, không thích bàn, không thích nghĩ đến. Khi những lời nói xấu lọt vào tai chúng ta sẽ làm cho tâm trí bàng hoàng, khó chịu. Nỗi đau khổ trong tâm trí càng sâu đậm hơn nữa, nếu những lời tường thuật hay báo cáo của giới truyền thông ấy tỏ ra bất công hay hoàn toàn sai lạc.
Thực ra, con người không cần phải chạy theo danh thơm, tiếng tốt. Nếu xứng đáng, con người sẽ có danh thơm tiếng tốt, không cần phải tìm. Sách có câu:
- Hữu xạ tự nhiên hương.
Nghĩa là:
- Một loài hoa có mùi thơm, có hương sắc, thì tự nhiên mọi người đều biết.
Cũng vậy, một người thực tốt, khỏi cần khoe tốt, ai ai cũng cảm nhận được. Mọi người thường cảm thấy an lạc, bình yên khi sống bên cạnh một vị thánh hiền. Bất cứ người nào đã làm được một việc thiện, cũng đều đáng được tán dương! Chúng ta tức nhiên cảm nhận vui sướng, hạnh phúc vô cùng, khi thanh danh bay xa, lan rộng. Tuy nhiên, chúng ta phải nhận định rằng danh thơm, tiếng tốt, danh vọng, vinh quang, rồi nó cũng tan biến thành mây, ra khói. Tất cả cũng chỉ là những ngôn từ lời nói, dù là kim ngôn, là ngân từ, là mỹ ngữ, có thể làm êm dịu đôi tai con người trong một thời gian ngắn mà thôi, chứ không thể tồn tại mãi mãi.
Danh dự thường phải mất một thời gian khá lâu để kiến tạo, xây dựng một công trình vật chất hay tinh thần nào đó. Nhưng, chỉ trong nháy mắt con người có thể tàn phá mọi thứ một cách dễ dàng. Lắm khi con người phải mất nhiều năm hay trọn cả một kiếp sống để gầy dựng thanh danh. Bao nhiêu công lao khó nhọc ấy có thể tàn rụi trong khoảnh khắc. Cho nên chúng ta không cần phung phí thì giờ vô ích để đính chính những lời đồn đãi sai lạc, nếu hoàn cảnh không bắt buộc phải làm sáng tỏ vấn đề. Kẻ thù nghịch sẽ lấy làm thỏa thích khi thấy chúng ta bực bội vì lời nói của họ. Nếu chúng ta bình tĩnh, thản nhiên, như không có chuyện gì xảy ra, thì những lời vu oan đó sẽ tan biến vào quên lãng. Chúng ta chỉ nên dành thì giờ tập trung lo chuyện tu tâm dưỡng tánh cho đến khi được giác ngộ và giải thoát mà thôi. Bởi vì các chuyện thế gian thường là những chuyện:
- Nhơn ngã, thị phi, phải quấy, đúng sai, tranh chấp hơn thua .., còn các loại tin đồn thường là vô căn cứ, không xác thực, khó kiểm chứng được, chỉ làm hại thanh danh người khác, tất cả đều làm cho tâm trí chính mình bất an, giao động mà thôi, chẳng ích lợi gì. Trong Kinh Pháp Cú, Ðức Phật có dạy:
- Không nên nhìn lỗi người. Không nên quan tâm người có làm hay không làm. Nên tự nhìn thân mình, có làm hay không làm.
Ðối với lỗi lầm của người khác, chúng ta phải làm như người mù, không thấy gì cả, không biết gì cả, để khỏi bực mình, để khỏi bận tâm. Ðối với lời chỉ trích người khác, chúng ta phải làm như người điếc, không nghe, không tin, không rao truyền. Ðối với chuyện nói xấu người khác, chúng ta phải làm như người câm, không tham dự, không bàn cãi, không thêm bớt. Không ai có thể ngăn cản những lời buộc tội, những lời tường thuật hay đồn đãi sai lầm do những người cố ý hay ác ý. Thế gian này đầy chông gai và đá nhọn rất nhiều, nhưng nếu bắt buộc phải đi trên đó, không thể nào tránh né, hơn nữa chúng ta không thể dời gai và dẹp đá được, thì tốt hơn hết chúng ta nên mang một đôi giày thực chắc và thận trọng đi từng bước. Như vậy chúng ta sẽ được an toàn. Chúng ta nên biết rằng:
- Nếu chấp nhận trở ngại thì sẽ được thông suốt.
Nếu mong cầu thông suốt thì sẽ thấy trở ngại.
Vì thế mà giáo pháp của nhà Phật dạy chúng ta:
- Hãy như sư tử, không run sợ trước tiếng động. Hãy như luồng gió, không dính mắc trong màn lưới. Hãy như hoa sen, từ bùn nhơ nước đục mọc lên, nhưng không bị nước đục và bùn nhơ làm ô nhiễm. Hãy như hải đảo sừng sững trước mọi phong ba bão táp. Hãy vững bước một mình như con tê giác.
Là chúa sơn lâm, sư tử không sợ hãi run rẩy, hay giựt mình khi nghe tiếng kêu của các loài thú khác. Trong kinh sách thường ví lời thuyết pháp của Ðức Phật, có công năng dẹp tan mọi si mê lầm lạc vô minh của chúng sanh, làm khiếp sợ ma quân, như tiếng rống của chúa sơn lâm trong cõi rừng sâu giữa muôn thú.
Trên thế gian nầy, mọi người có thể nghe thuật lại những chuyện trái tai bất lợi, những lời buộc tội giả dối, những tiếng vu oan phỉ báng, Trong khi đó là đại trượng phu không màng tới danh dự hay mất danh dự. Họ không rối trí khi bị công kích hay phỉ báng vì họ làm không phải muốn có tên tuổi hay danh dự. Họ không màng tới người khác công nhận hay không công nhận sự phục vụ của họ. Làm việc, họ có toàn quyền nhưng không phải là để hưởng cái quả của việc làm ấy.
3- Khen và Chê
Khen và chê là hai hoàn cảnh trần thế có ảnh hưởng nhân loại. Ðiều tự nhiên là chúng ta hãnh diện khi được khen và buồn phiền khi bị chê. Về khen và chê, Ðức Phật dạy, người trí thờ ơ trước khen và chê. Giống như tảng đá vững chắc, không bị lung lay bởi gió, người đó vẫn đứng vững không lay chuyển. Xưng và cơ còn gọi là tiếng khen và tiếng chê ngay trước mặt, một cách trực tiếp, là hai ngọn gió trên thế gian, là một cặp thăng trầm khác mà người đời phải thường xuyên đối phó.
Lẽ dĩ nhiên, con người ai ai cũng nở mặt nở mày, hân hoan, thỏa thích khi được ca tụng, tán dương, khen ngợi. Còn lúc bị khiển trách, chê bai, chỉ trích, tinh thần người đời thường hay suy sụp, ủ dột, buồn rầu. Những người học hiểu giáo lý đạo Phật đều nên biết rằng:
- Giữa những lời ca tụng hay khiển trách, người thiện trí không thỏa thích cười vui, cũng không ủ dột chau mày. Hãy tựa hồ như tảng đá vững chắc, không lay chuyển dưới các cơn bão táp phong ba của cuộc đời.
Khen, nếu đáng giá thì rất bùi tai. Nếu không đáng giá, như trường hợp nịnh bợ, tuy thích thú mà là lừa bịp. Nhưng có tất cả những vang vọng không tạo ảnh hưởng gì nếu chúng không đến tai chúng ta. Người có văn hóa không cần đến nịnh bợ, và cũng không mong muốn được người khác nịnh bợ. Cái đáng khen, họ khen không đố kỵ. Cái đáng trách, họ trách không khinh thường mà vì muốn sửa đổi người.
Khen thì như vậy, còn về chê thì ra sao, Ðức Phật nói:
- Người nói nhiều bị chê. Người nói ít cũng bị chê. Người im lặng cũng bị chê. Trong thế giới này không ai là người không bị chê!
Chê dường như là một di sản chung của nhân loại. Kẻ lừa dối và ác độc chỉ tìm kiếm cái xấu mà không bao giờ tìm cái tốt và cái đẹp của người khác. Trừ Phật ra không có ai hoàn toàn tốt. Không một ai hoàn toàn xấu. Có cái xấu trong cái tốt nhất của chúng ta. Có cái tốt trong cái xấu nhất của chúng ta. Người tự giữ được lặng thinh giống như một cái chuông nứt rạn khi bị tấn công, chửi bới, và lạm dụng, Ðức Phật tán thán:
- Người đó đang ở ngay tại Niết Bàn, dù rằng chưa đạt được Niết Bàn.
Chúng ta có thể làm với những động cơ tốt đẹp nhất. Nhưng thế giới bên ngoài thường hiểu sai người đó và đổ cho người đó lý do mà người đó chưa từng bao giờ nghĩ tới. Chửi bởi là một sự thường tình trong nhân loại. Chúng ta càng làm việc bao nhiêu, càng trở nên vĩ đại, càng phải chịu đựng chửi bới và sỉ nhục. Khi bị chửi bới, chúng ta nên nghĩ rằng đây là những dịp để chúng ta thực hành kiên nhẫn. Thay vì bực mình, chúng ta nên biết ơn kẻ thù.
Nếu chúng ta xứng đáng, những lời tán tụng quả thực là êm tai mát dạ. Nhưng nếu chúng ta không xứng đáng, như trường hợp có người nịnh bợ, thì những lời tâng bốc ấy rất có hại và sẽ làm cho chúng ta thất vọng mà thôi. Dù sao, đó cũng chỉ là những tiếng động, những âm thanh, không đem lại hậu quả nào, nếu chúng ta đừng để lọt vào tai. Chúng ta đừng nhận những lời tán tụng hay chỉ trích thì tâm trí giữ được sự bình thản. Chúng ta biết tu tâm dưỡng tánh, cho nên không nịnh bợ ai, cũng không tin theo những lời nịnh bợ, và không muốn được nịnh bợ. Khi thấy ai xứng đáng, chúng ta thành thật khen tặng, không ẩn ý ganh tỵ, không ngụ ý mĩa mai, không hề châm biếm. Khi phải khiển trách, chúng ta khiển trách vì lòng bi mẫn, không khinh khi, không miệt thị, chẳng nặng lời, chẳng hằn học, trong thâm tâm chỉ muốn cải thiện người lầm đường lạc nẻo mà thôi.
Nghiền ngẫm hiểu thấu suốt lời Ðức Phật dạy trên đây, chúng ta mới có thể bình tĩnh thản nhiên trước những lời khinh chê, phỉ báng, miệt thị của người đời, để khỏi gây thêm oán thù chồng chất triền miên không bao giờ dứt. Nhịn được thì yên, bằng không, sinh sự thì sự sinh, đơn giản thế thôi!
Không ai trăm phần trăm tốt. Không ai trăm phần trăm xấu. Trong con người tốt nhứt, cũng có phần không hoàn hảo. Trong con người xấu xa nhứt, cũng có điểm tốt đẹp. Như những kẻ cướp của người khác, cũng vẫn là người tốt đối với vợ con, cha mẹ của họ. Người biết bố thí cúng dường, tụng kinh niệm Phật, giúp đỡ kẻ khó, thương người khốn khổ, nhưng cũng có thể vẫn còn tức giận nổi sân, khi thấy người khác không làm như mình hoặc khi thấy người khác làm chuyện sai trái, lỗi lầm. Tuy nhiên, con người có thể tránh làm, tránh nói, tránh nghĩ các điều ác, làm nói nghĩ các điều thiện, nhưng nếu chấp vào đó, thì tâm ý vẫn chưa thanh tịnh được.
Người nào có thể lặng thinh, ngậm câm, thản nhiên ngoài mặt, thanh tịnh trong lòng, khi bị người khác tấn công, thưa kiện ra tòa, nguyền rủa chửi mắng, mà người ấy không ề than phền, đau khổ thì người ấy đã đứng trước niết bàn, mặc dù chưa đắc quả niết bàn. Ðó chính là triết lý cao thượng vô cùng mà chúng ta cần phải nghiên cứu, tìm hiểu, học hỏi, suy tư cho thấu đáo, để khi gặp chuyện xưng tán hay chỉ trích trên thế gian này, chúng ta vẫn giữ được tâm trí bình thản.
4- Hạnh Phúc và Khổ Ðau
Hạnh phúc và khổ đau là cặp cuối cùng về sự đối nghịch. Chúng là những yếu tố mạnh mẽ nhất ảnh hưởng đến nhân loại.
Cái gì mang thoải mái là hạnh phúc, cái gì mang khó khăn là khổ đau. Hạnh phúc bình thường là thỏa mãn sư khao khát. Ngay khi điều mong muốn đạt được, thì chúng ta lại mong muốn một loại hạnh phúc khác. Cho nên lòng thèm muốn ích kỷ của chúng ta không bao giờ thỏa mãn. Sự vui hưởng lạc thú nhục dục là thứ hạnh phúc cao nhất và duy nhất chỉ thấy nơi những người bình thường. Chắc chắn có những lúc hạnh phúc trong lúc mong đợi đạt được, thỏa mãn và những kỷ niệm về lạc thú. Loại hạnh phúc này ước vọng bởi người theo chủ nghĩa nhục dục, nhưng chỉ là ảo ảnh và phù du. Hạnh phúc thực sự tìm thấy trong nội tâm chứ không phải tìm thấy nơi của cải, quyền thế, danh vọng, hay chiến thắng.
Nếu những của cải chiếm hữu bằng vũ lực hay sử dùng vào mục đích sai lầm, hay được nhìn bằng luyến chấp, chúng chỉ là nguyên nhân của đau đớn và phiền não cho sở hữu chủ.
Cái hạnh phúc với người này có thể không hạnh phúc với người khác. Và thịt và rượu với người này có thể là thuốc độc với người kia. Vì thế Ðức Phật nêu lên bốn loại hạnh phúc cho người cư sĩ:
- Hạnh phúc có sức khỏe, của cải, sống lâu, đẹp đẽ, vui vẻ, sức mạnh, tài sản và con cái. vân vân...
- Nguồn suối hạnh phúc thứ hai là tìm thấy sự vui mừng về những của cải đó.
- Bình thường, nam nữ mong muốn hưởng thụ. Ðức Phật không khuyên tất cả phải từ bỏ trần tục và rút lui sống cô đơn.
- Sự vui hưởng của cải không những nằm trong việc sử dụng cho riêng mình mà cũng đem phúc lợi cho người khác.
- Không nợ nần là một nguồn hạnh phúc khác. Nếu chúng ta bằng lòng với cái chúng ta có, và nếu chúng ta tần tiện, chúng ta không mắc nợ ai. Người mắc nợ sống trong tình trạng lo âu và phải chịu ơn người cho vay. Tuy nghèo, nhưng không nợ nần, chúng ta cảm thấy an tâm và tinh thần sung sướng.
- Sống một cuộc đời không bị chê trách là nguồn hạnh phúc tốt nhất cho người cư sĩ. Một người không bị chê trách là phúc lành cho chính mình và cho người khác. Người đó được mọi người đời ngưỡng mộ và cảm thấy sung sướng hơn, truyền cảm làn sóng hòa bình sang người khác. Tuy nhiên phải nói rằng rất khó khăn để được tiếng tốt từ mọi người. Người trí cao thượng chỉ quan tâm đến một đời sống không bị chê trách và dửng dưng với sự tán dương bên ngoài.
Phần đông trong thế giới này thích thú hưởng lạc thú trong khi những người khác tìm sự thích thú bằng cách từ bỏ chúng. Không luyến ái hay vượt qua lạc thú vật chất là hạnh phúc cho tinh thần. Hạnh phúc Niết Bàn là hạnh phúc giải thoát khổ đau, dạng thức hạnh phúc tối thượng.
Với người lạc quan, thế giới này tuyệt đối là tươi vui như hoa hồng, với người bi quan, thế giới này hoàn toàn gai góc. Nhưng với người thực tế, thế giới không hoàn toàn tươi vui như hoa hồng mà cũng chẳng hoàn toàn gai góc. Nó đầy dẫy hoa hồng đẹp và gai nhọn. Một người hiểu biết không say đắm bởi cái đẹp của hoa hồng, nhưng nhìn nó như đúng nó là như vậy. Biết rõ bản chất của gai, người đó nhìn chúng đúng là như vậy, và cẩn thận để khỏi bị gai làm đau.
Tám mối bận tâm chi phối mọi sinh hoạt của con người trong xã hội, tâm thức thường xuyên vận hành dưới một trong tám thể dạng tương quan phát sinh từ bản năng. Nếu một cá thể bị chi phối bởi tâm trạng mong ước những điều tốt đẹp thì tâm thức có vẻ như tích cực, ngược lại nếu cá thể rơi vào sự lo sợ triền miên của thua thiệt, khổ đau, ghét bỏ... tâm thức sẽ mang tính cách tiêu cực và tán loạn nhiều hơn. Thật ra sự vận hành và sinh hoạt của tâm thức phức tạp hơn nhiều, vì những lý do trên đây cho nên Đức Phật khuyên người tu tập nên chọn lối sống tu tập. Thế nhưng trong cuộc sống dồn dập và xô bồ của xã hội tân tiến ngày nay, tám mối lo toan thế tục trở nên phức tạp và tinh vi gấp bội so với lối sống giản dị và đơn sơ của con người từ hàng nghìn năm trước. Đức Phật lúc nào cũng có sẵn cho chúng ta những liều thuốc hóa giải. Thật vậy trong đời sống thường nhật rất khó cho chúng ta vượt khỏi tám mối lo toan thế tục chúng ta không thể làm gì khác hơn vì sự vận hành đó trong tâm thức là những gì thật tự nhiên, liên quan đến căn nghiệp và bản năng của chính mình, do đó chúng ta đành phải chấp nhận tác động của những xúc cảm ấy nhưng hãy đảo ngược đối tượng của chúng. Thay vì ước mong lợi lộc, lạc thú, vinh quang và ngợi khen cho riêng mình thì chúng ta hãy ước mong tất cả chúng sinh đạt được những điều tốt đẹp ấy. Thay vì lo sợ bị mất mát, khổ đau, ghét bỏ và quở phạt, thì chúng ta quên mình và cầu mong cho tất cả chúng sinh tránh được những cảnh huống đọa đày này. Đó là lòng từ bi vô biên mà Đức Phật luôn nhắc nhở chúng ta hãy mang ra sử dụng như một liều thuốc hóa giải những vướng mắc của ích kỷ và những lo toan của thế tục.
Từ ngữ bát phong xuy bất động được phát xuất từ một giai thoại về đại thi hào Tô Đông Pha và Phật Ấn Thiền Sư. Tô Đông Pha tên là Tô Thức, tự Tử Chiêm, bút hiệu Đông Pha cư sĩ, ông là một người tu hành uyên thâm, một thi nhân, họa sĩ và nhà thư pháp nổi danh thời nhà Tống. Ông có làm một bài thơ tán tụng Đức Phật rất nổi tiếng như sau:
- Khể thủ Thiên trung thiên,
Hào quang chiếu đại thiên.
Bát phong xuy bất động,
Đoan tọa tử kim liên.
Tạm dịch như sau :
- Quỳ lạy Trời ở giữa trời,
Hào quang chiếu rọi khắp nơi chan hòa
Tám gió lay động gần xa,
Tâm con không động ngồi tòa kim liên.
Tô Đông Pha làm bài thơ trên đây trong khi ông làm quan dưới triều Tống Thần Tông. Ông là một phật tử, rất từ bi và yêu thương dân chúng. Ông đứng về phe bảo thủ do Tư Mã Quang cầm đầu chống lại các biện pháp canh tân của thừa tướng Vương An Thạch, lý do ông nhận thấy các biện pháp cải cách của Vương An Thạch quá cực đoan làm nhân dân ta thán vì không theo kịp. Tô Đông Pha bị người nhà của Vương An Thạch dèm pha khiến ông bị giáng chức và đày đi Hàng Châu. Thời bấy giờ Hàng Châu mang tên là huyện Tây An, một thị trấn nhỏ bên bờ phía bắc của dòng Trường Giang mênh mông. Trong thời gian này ông kết thân với một vị đại thiền sư là Phật Ấn trụ trì ngôi chùa Kim Sơn tọa lạc trên bờ phía nam. Hai ông thường cùng nhau du ngoạn trên sông đàm đạo Phật Pháp và thi phú. Tô Đông Pha làm bài thơ trên đây trong khoảng thời gian này. Ông rất tâm đắc khi làm xong bài thơ, vỗ đùi và ngâm đi ngâm lại suốt mấy hôm. Sau đó ông sai người nhà lấy thuyền đưa tên tiểu đồng vượt sang bên kia sông tìm đến chùa Kim Sơn đưa bài thơ cho thiền sư Phật Ấn xem. Sau khi tên tiểu đồng ra đi với bài thơ, bên này sông ông thấp thỏm đợi nó quay về với những lời ngợi khen của Phật Ấn.
Khi tên tiểu đồng từ bên kia sông trở về với lời hồi âm của Thiền Sư Phật Ấn. Thế nhưng khi mở tờ thư pháp ra và thấy bút tích của Phật Ấn phê chữ Thí bên dưới bài thơ, Tô Đông Pha đùng đùng nổi giận, đích thân xuống thuyền căng buồm băng ngang sông để tìm Phật Ấn. Khi Tô Đông Pha tìm lên chùa thấy vắng lặng, trước cửa cổng có viết dòng chữ như sau:
- Bát phong xuy bất động
Nhứt thí mã quá giang
Nghĩa là:
- Tám gió tuy không lay chuyển.
Mà nghe đánh rắm trương thuyền sang sông.
Ấy thế, những người tu tập vẫn cứ tưởng mình đã siêu thoát, vậy mà trên thực tế tám mối lo toan của thế tục vẫn trói buộc mình thật chặt. Tô Đông Pha sau khi làm xong bài thơ thì rất đắc chí, mong đợi sự vinh quang sẽ đến, lo âu và hồi hộp ước mong nhận được những lời khen thưởng và sau đó thì khổ đau và tức giận khi bị khinh miệt ...
Dù sao Tô Đông Pha cũng là một người tu tập, cũng hiểu được Đạo Pháp là gì, vì thế ông chỉ đứng ngẩn người trước cổng chùa Kim Sơn một lúc lâu và hiểu được bài thơ của ông chỉ là những gì phản ảnh cái tôi của chính mình, cái tâm trạng thua thiệt của một người bị thất sủng, muốn tìm một lý do để bào chữa sự mất mát ấy. Qua hình ảnh của Đức Phật ông tự cho mình là người khinh bỉ lợi danh, tám ngọn gió không lay chuyển được ông, thế nhưng lời phê của Phật Ấn đã xoáy sâu vào tâm thức giúp ông, làm ông ý thức được tám mối lo toan của thế tục vẫn còn đang hoành hành trong tâm thức mình. Hóa ra cái rắm của thiền sư Phật Ấn đã khiến cho ông tỉnh ngộ.
Đời con người giống như ngoài biển khơi lúc nào cũng có gió thổi, tùy theo sức gió, mặt biển sẽ gợn sóng nhỏ hay nổi sóng to tương ứng. Cũng vậy, tâm của chúng ta ví như mặt biển, khi có chuyện xảy ra, ví như tám gió thổi đến, thì lập tức nổi sóng ngay:
- Lúc gặp ngọn gió suy sụp thổi đến, thời cuộc làm tán gia bại sản, sự nghiệp điêu tàn, thì tâm trí của chúng ta sẽ nổi sóng buồn rầu ngay, có người tiếc của quá nên tự tử chết!
- Lúc gặp ngọn gió hủy báng thổi đến, bị chê bai, bị bôi lọ, bị nói xấu thì tâm trí của chúng ta sẽ nổi sóng bực dọc ngay.
- Lúc gặp ngọn gió danh dự thổi đến, được người ta viết sách đề cao, khen tặng, thì tâm trí của chúng ta sẽ nổi sóng vui vẻ ngay.
- Lúc gặp ngọn gió xưng tán thổi đến, được tâng bốc, nêu tên ngợi khen, thì tâm trí của chúng ta sẽ nổi sóng khoái chí ngay.
- Lúc gặp ngọn gió cơ bài thổi đến, bị chỉ trích, bài bác, đích danh phê bình, thì tâm trí của chúng ta sẽ nổi sóng sân hận ngay.
- Lúc gặp ngọn gió khổ đau, hoạn nạn thổi đến, chẳng hạn như người thân qua đời, thì tâm trí của chúng ta sẽ nổi sóng tiếc thương ngay.
- Lúc gặp ngọn gió hoan lạc thổi đến, thì tâm trí của chúng ta sẽ nổi sóng hân hoan ngay.
Nói tóm lại, chúng ta ai ai cũng muốn tâm trí được bình yên, thanh thản, thơi thới, nhưng cảnh đời không ngừng tác động, làm cho tâm trí rối bời, chao đảo, bấn loạn, bất an. Ðạo Phật không những chỉ có hình thức cầu nguyện long trọng, lễ nghi trang nghiêm mà thôi, mà mục đích cứu kính của đạo Phật chính là giúp đỡ con người vượt qua những phiền não và khổ đau do cảnh đời gây ra. Giữa những cảnh được và thua, danh thơm và tiếng xấu, ca tụng và khiển trách, hạnh phúc và đau khổ, chúng ta hãy giữ tâm bình thản. Ðó chính là mục đích cứu kính của đạo Phật vậy.
Như vậy, chúng ta muốn có cuộc sống an lạc và hạnh phúc thì nội tâm không nên nổi sóng tham, sân, si mỗi khi tám gió thổi đến. Còn nếu có lỡ nổi sóng rồi thì hãy giác ngộ ngay, hãy biết ngay là nội tâm đang nổi sóng. Khi biết được như vậy, cơn sóng sẽ lặng đi. Hãy mỉm cười thật tươi! Quên hết mọi chuyện! Thế là xong! Trong Kinh A Hàm, Ðức Phật có dạy:
- Cũng như trên đất chúng ta có thể vứt bất luận vật gì, dù thơm dù hôi, dù sạch dù dơ, đất vẫn thản nhiên, một mực trơ trơ, không thương cũng không giận. Cũng như thế, trong hạnh phúc, trong phiền não, lúc thăng lúc trầm, hãy luôn luôn giữ tâm bình thản.
Thiền sư Hoàng Bá có dạy:
- Nhược bất nhứt phiên hàn triệt cốt.
Tranh đắc mai hoa phốc tỷ hương.
Nghĩa là:
- Nếu không một phen sương thấm lạnh.
Hoa mai đâu nở ngát hương thơm.
Sau khi trải qua cơn lạnh thấu xương của mùa đông, hoa mai mới nở rộ, tỏa mùi hương thơm ngát khắp nơi nơi. Cũng vậy, con người không trải qua phong sương, không trải qua những cơn thử thách lớn lao, cam go, cay đắng, phủ phàng, khó trở thành tài ba lão luyện, khó trở thành bậc đại nhân được.
--o0o--